Саха таабырыннара / Якутские загадки

Сахалыы сурук-бичик ааптара С.А. Новгородов саха таабырыннара о?о ?й?н-санаатын сайыннарарга, булугас ?йд??х буоларга ту?алаа?ын ыйара. Ол да и?ин кини ма?найгы сахалыы ??рэх кинигэтин бэлэмнээн та?аарарыгар таабырыннары хайаан да киллэрэри наадалаа?ынан аахпыта. ТЛИ Институтун (билигин ГЧ уонна ААХНПИ) фольклористара фольклорнай-диалектологическай экспедицияларга сылдьан уонна биирдиилээн фольклору хомуйааччылар Саха сирин улуустарыттан ?г?с таабырыны суруйан ?йэтиттилэр. Билигин уопсайа НА СС Саха сиринээ?и Научнай киинин Рукописнай фондатыгар 15 ты?ыынча таабырын араас варианнара уурулла сыталлар. Бу сыаната биллибэт с???мэр баай матырыйаалы С.П. Ойунская анаан чинчийбитэ-??рэппитэ уонна кандидатскай диссертациятын оччотоо?у Сэбиэскэй Сойууска биллэр фольклорист учуонай Б.Н. Путилов салалтатынан сити?иилээхтик к?м?скээбитэ. Кини саха таабырыннарын хомуурунньугун сахалыы, нууччалыы тылларынан бэчээккэ бэлэмнээн та?аарбыта. Онуоха 2855 таабырыны то?ус суол б?л?хх? наардаан киллэрбитэ. Хомуурунньукка саха ки?итэ бэйэтин тулалыыр эйгэтин, айыл?аны, кыылы-с??л?, к?т?р?-с??рэри, дьиэтин-уотун, туттар малын, туохха итэ?эйэрин ту?унан уус-уран тылынан ойуулаан бэргэнник этэн таайтарар ?гэстээ?э к?ст?р.

С.П. Ойунская саха таабырыннарын наардаа?ыныгар оло?уран, этнопедагог Е.П. Чехордуна ааптардыын бэйэтин кытта кытты?ан, учуутал И.К. Попов, учуонайдар Г.В. Попов, П.Н. Дмитриев кэнники хас да тэттик таабырыннарга аналлаах хомуурунньуктары бэчээккэ бэлэмнээн та?аарбыттара атыыга хама?атык барбыттара, билигин дэбигис к?ст?бэттэр. Сунтаар улуу?ун учуутала, кыраайы ??рэтээччи И.И. Иванов-Чопчу Уйбаан «Сунтаарым таабырыннара – саха аман ???» диэн бэртээхэй кинигэтигэр бэйэтин т??лбэтигэр тар?ана сылдьыбыт таабырыннары т?мэн та?аарбыта кэрэхсэбиллээх. Билигин да таабырыннар дьон-сэргэ ортотугар бол?омтону ылалларын, иитэр-??рэтэр ?лэ?э, уус-уран тылга кэрэхсэбили ??скэтэллэрин кэрэ?илииллэр. Онон са?аттан са?а, сонун норуот тылынан айымньыларын холобурдарын кинигэ о?орон бэчээттээн та?аарарбыт наадалаа?а к?ст?р. Ол эбэтэр таабырын т?рд? Таам Татакайдар би?иги б?г???? олохпутугар баар буола турдуннар.

В.В. Илларионов,

филологическай наука дуоктара, профессор, фольклор уонна култуура кафедратын сэбиэдиссэйэ

Айыл?а Природа

Сир-халлаан Небо и земля

1. Т??рт ааттаах кырдьа?ас баар ???.

У одного старца четыре имени.

2. Биир харыйа уон ордуга икки салаалаах ???.

Есть, говорят, одна ель с двенадцатью ветвями.

3. Та?а?ын биир сылга т??ртэ уларыттар баар ???.

Кто в год четыре раза свою одежду меняет?

4. Баайтан ордук баайдаах Баай Ба?адах эмээхсин баар ???.