Латинский акт публиковался, возможно, даже чаще, но исключительно на языке оригинала. Кроме изданий Дрейера и Лаппенберга он вошел в сборники Тобиена, фон Бунге, Хёльбаума, Бахрушина и Гётца[903]
. Необходимость русского издания этого документа осознавалась уже Н. М. Карамзиным, который в примечаниях к своей «Истории» подробно его пересказал. Частичный перевод на русский Андреевский отразил в подстрочных комментариях к изданию нижненемецкого текста[904]. Тем не менее, полного русского перевода латинского акта (возможно, проекта договора 1268/ 1269 г.) так никогда осуществлено не было.Рубеж XIX–XX вв. был ознаменован повышенным интересом исследователей к русско-немецким договорным отношениям, в частности, к новгородско-ганзейским документам XIII в. Об этом говорит и обилие публикаций указанных документов, и объем литературы, посвященной их изучению. Позднее, после окончания Первой мировой войны, внимание к этому кругу вопросов значительно ослабло, а отсутствие полноценного перевода латинского проекта договора 1268/1269 г. фактически исключило его из состава исторических источников. Этот пробел намерено восполнить настоящее издание[905]
.№ 15/1. Немецкий проект торгового договора Новгорода с Любеком и Готландом (латинская грамота)[906]
In nomine Domini amen. Notum et evidens sit omnibus Christi fidelibus presentem paginam inspecturis, quod secundum justiciam ab antiquis a mercatoribus inter Ruthenos Nogardie habitam hec eorum justicia et libertas noscitur exstitisse.
I. Cum mercatores Theuthonici vel Gotenses veniunt in Berkø[907]
in regno regis Nogardensium, erunt sub pace et protectione regis et Nogardiensium, et quicquid eis in dicione Nogardiensium injurie irrogatum fuerit, super hoc Nogardienses respondebunt. Eandem protectionem et pacem habebunt mercatores predicti in reditu ad locum p re fatum quam et in veniendo.Cum autem mercatores veniunt in aquam, que dicitur Nü[908]
, fruentur libertate, quam ab antiquo in omnibus habuerunt[909].II. A loco, ubi primo inchoat dominium Nogardiensium, hospites libere utentur silva secando ea, de quibus habent necesse, ascendendo et descendendo. Item hospites estivales cum venerint in terram, erunt sub antiqua pace et si voluerint hospites, rex, borch[g]ravius[910]
, dux[911] et Nogardienses discreciores osculabuntur crucem, sicut moris est, in signum pacis et fedus concordie et amoris.III. Cum hospites in regno Nogardiensium et sub eorundem pace et protectione sunt, si res eorum furto subtracte fuerint et summa furti sit infra dimidiam marcam kunen, reus se redimere poterit cum 2[912]
marcis kunen; si vero supra predictam summam et infra dimidiam marcam argenti furtum commiserit, virgis decorietur et ad maxillam cauteriabitur vel redimat se cum 10 marcis argenti; qui autem ultra dimidiam marcam argenti furatus fuerit, communem[913] subibit sentenciam. Si furta predicta commissa fuerint inter Berkø et Engera[914], intimabitur oldermanno de Engeren, qui veniet infra duos dies, et si infra duos dies non venerit oldermannus, illi, qui furem deprehenderunt, secundum quantitatem furti de eo judicabunt nec eis super hoc imputari debet excessus. Simile erit, si furtum contigerit inter Engeren et Aldagen[915] et ita deinceps usque Nogardiam veniatur.IV. Cum hospites hyemales venerint ad torrentem, qui dicitur vorsch, intimabitur oldermanno vectorum, qui dicuntur vorschkerle, ut mane veniant ductores, et decoquetur eis ipso mane unum caldarium et non plus, quo decocto et expedito dicti vectores sine dilatione expedient mercatores, nec aliqui assumentur in lodias nisi viri robusti et ydonei, per quos res hospitum conserventur. Iidem[916]
vectores cum ad tabernam pervenerint piscatorum, recipiant precium suum videlicet quilibet vectorum 8 capita martarorum et unum par maparum vel loco maparum 3 capita martarorum, et deinde hospes absque ulla mora expediatur.V. Cum autem hospites memorati devenerint ad locum, qui dicitur Gestevelt[917]
, quelibet navis onerata[918] bonis teloneabit unam marcam cunen, navis onerata[919] gravibus utpote carnibus, farina, siligine vel brasio theloneabit dimidiam marcam kunen, navis vero onerata[920] victualibus ad nichilum obligatur; thelonearius ibidem scrutabitur bona, pro quibus dandum est theloneum, nec dabitur theloneum antequam bona in Nogardiam veniant. Quando hospites estivales venerint ante torrentem, qui dicitur vorsch, statim absque mora vectores conducent eos ad tabernam piscatorum, quo dum perveniunt quelibet lodia dabit vectoribus 4 panes et unam scutellam butiri; si panes habere noluerint, dabuntur eis pro quolibet pane due cunen et pro butiro 3 capita martarorum. Cuilibet vectori dabuntur 8 capita martarorum et unum par maparum vel loco maparum 3 capita martarorum. Idem jus habebunt hospites estivales de dando theloneo quod et hospites hyemales, ut supradictum est.