Сочинения. Том 2

12. ῾Η µὲν οὖν θεραπευτικὴ µέθοδος ἐκ τῆς τῶν ὑγιαινόντων τε καὶ νοσούντων σωµάτων ἄρχεται διαθέσεως. ἐπειδὴ γὰρ τὸ µὲν ὑγιαῖνον καθ’ ὑπερβολὴν, ἄν θ’ ὁµοιοµερὲς, ἄν τ’ ὀργανικὸν ᾖ, σύµµετρον πάντα ἐστὶν, ἄµετρον δὲ τὸ νοσοῦν, ἐπισκεπτέον αὐτοῦ τὴν ἀµετρίαν, ἥτις ποτ’ ἐστίν. ἀνάγκη γὰρ εἶναι τὴν ἑτέραν ἐναντίαν αὐτῇ ἀµετρίαν. κατὰ µὲν τὰς τῶν ὁµοιοµερῶν καὶ ἁπλῶν σωµάτων διαθέσεις ποιότητα, κατὰ δὲ τὰς τῶν ὀργανικῶν, εἰ µὲν εἴη κατὰ µέγεθος ἡ ἀµετρία τοῦ νοσήµατος, ἕτερον ἐναντίον µέγεθος· εἰ δὲ κατὰ διάπλασιν, ἑτέραν ἐναντίαν διάπλασιν· οὕτω καὶ εἰ κατὰ θέσιν ἢ ἀριθµόν. ἐπὶ πάντων οὖν ἡ εἰς τὸ σύµµετρον ἐπάνοδος ἐκ τῆς ἀµετρίας ὑπὸ τῆς ἐναντίας ἀµετρίας ἔσται. χρὴ γὰρ οἷον ὁδόν τινα βαδίσαι τὸ παρὰ φύσιν ἔχον ἐν τῷ πρὸς τὴν φύσιν ἐπανέρχεσθαι, τὴν αὐτὴν µὲν, ἀλλ’ ἔµπαλιν ὁδοιπορῆσαν. εἰ δ’ ἔµπαλιν ἔρχεσθαι µέλλοι, διὰ τῶν ἐναντίων ἀφίξεται τῇ παρούσῃ διαθέσει. καὶ οὗτος ἂν εἴη κοινότατός τε καὶ γενικώτατος σκοπὸς ἁπάσης τῆς ἰάσεως τῶν νοσηµάτων, τὸ ἐναντίον, ὥς που καὶ πρὸς ῾Ιπποκράτους εἴρηται, τὰ ἐναντία τῶν ἐναντίων ἰάµατα. κατὰ µέρος δὲ τὰ κατὰ µέρος ἐναντία, τῷ µὲν θερµῷ νοσήµατι τὸ ψυχρὸν, τῷ δὲ ψυχρῷ τὸ θερµόν. ὡσαύτως δὲ καὶ τῷ µὲν ξηρῷ τὸ ὑγραῖνον, τῷ δὲ ὑγρῷ τὸ ξηραῖνον. οὕτω µὲν ἐπὶ τῶν ὁµοιοµερῶν. ἐπὶ δὲ τῶν ὀργανικῶν, καθ’ ἕκαστον τῶν εἰρηµένων αὐτοῖς γενῶν τεττάρων, τῆς νοσώδους ἀµετρίας τὴν ἐναντίαν χρὴ ἀντεισάγειν, ἄχρις ἂν ἐπὶ τὸ σύµµετρον καὶ κατὰ φύσιν ἔλθωµεν. οἷον εἰ ἐπετράφη τινὶ ἕλκει σὰρξ πλείων τοῦ κατὰ φύσιν, οὐ τὸ σαρκοῦν, οὐδὲ τὸ ἀνατρέφον, ἀλλὰ τὸ καθαιροῦν τε, καὶ ἀφαιροῦν, καὶ διαβιβρῶσκον, καὶ διαφθεῖρον ἁρµόττει προσφέρειν· ὥσπερ, εἰ καὶ κοῖλον ἕλκος ἔν τινι γένοιτο µέρει, σαρκωτικὸν προσφέρειν ἐκείνῳ. ἑκατέρου δ’ εἰς τοσοῦτον ἡ χρῆσις, ὡς παύσασθαι τό τε πρῶτον, ὅταν εἰς τὸ σύµµετρον ἀφίκηται, πρὶν ὑπερβῆναι πρὸς τὸ ἐναντίον. καὶ γὰρ τὸ ὑπερσαρκοῦν καθαιρῶν, εἰ µὴ σταίης ἐν τῷ συµµέτρῳ, κοῖλον ἀποδείξεις τὸ µέρος· ἀνατρέφων τε τὸ κοῖλον εἰ µὴ σταίης, κᾀνταῦθα παύσαιο κατὰ τὸ σύµµετρον, ὑπερσαρκοῦν ἐργάσῃ. κατὰ µὲν δὴ τὸ γένος τοῦτο τῶν νοσηµάτων, ἐν ᾧ τὰ µόρια πρὸς τὸ µεῖζόν τε καὶ τοὔλαττον ἐκτρέπεται, τὴν ἐπανόρθωσιν, ὡς εἴρηται, διὰ τῶν ἐναντίων ἐστὶ ποιητέον. καθ’ ἕτερον δὲ γένος, ἐν ᾧ τῆς διαπλάσεως ἐξίσταται τῆς κατὰ φύσιν, ἐπειδὴ πλείους εἰσὶν αἱ κατὰ µέρος διαφοραὶ, καθ’ ἑκάστην αὐτῶν ἐξευρίσκειν τὸ ἐναντίον. οἷον εἴ τι µόριον ἑαυτοῦ κυρτότερον ἐγένετο, πρὸς τοὐναντίον ἀπάγειν αὐτὸ θλίβοντα καὶ ὠθοῦντα. τὰ δ’ εἴσω θλιβέντα καὶ οἱονεὶ σιµωθέντα πρὸς τὸ ἐκτὸς ἐπανάγειν, ὥσπερ τὴν ῥῖνα. τὰ δ’ ἀντὶ τραχέων λεῖα γενόµενα τραχύνειν, ὥσπερ γε καὶ ὅσα τραχέα λειαίνειν. οὕτω δὲ καὶ ὅσα τὰς κοιλότητας, ἢ τοὺς πόρους, ἢ ὅλως τὰς διατρή σεις ἤτοι µείζους, ἢ ἐλάττους ἔσχεν, ἢ κενωτέρας τοῦ δέοντος, ἢ µεστοτέρας, ἢ συµπεφραγµένας ὑπὸ παχέων τε καὶ γλίσχρων ὑγρῶν, καὶ ταῦτα πρὸς τοὐναντίον ἀπάγειν, µέχρις ἂν ἐπὶ τὸ σύµµετρον ἀφίκηται. καὶ µὲν δὴ καὶ ὅσα κατὰ τὴν θέσιν ἐξέστη τοῦ κατὰ φύσιν, ἐπανάγειν αὐτὰ πρὸς τὴν ἐξ ἀρχῆς φύσιν, ἔµπαλιν ἀπάγοντα· τὸ µὲν εἰς τὸ πρόσω χωρῆσαν ὀπίσω, τὸ δ’ εἰς τὴν ὀπίσω χώραν µεταστὰν ἀνθέλκοντα πρόσω. καὶ κατὰ τὰς ἄλλας ἀντιθέσεις δύο, τήν τε ἄνω καὶ τὴν κάτω, καὶ τὴν ἔνθα καὶ ἔνθα, κατὰ τὸν αὐτὸν τρόπον. εἰ δὲ, τοῦ κατὰ φύσιν ἀριθµοῦ τῶν µορίων διαφθαρέντος, εἰς νόσον ἐµπίπτει τὸ σύµπαν ὄργανον, εἰδέναι µὲν δήπου κᾀνταῦθα χρὴ, τὸ µὲν ὑπερβολὴν εἶναι τοῦ ποσοῦ, τὸ δὲ ἔλλειψιν, ὡς κᾀν τῇ κατὰ µέγεθος ἐξαλλαγῇ πρόσθεν εἴρηται, τὴν δ’ ἴασιν, ὥσπερ ἐπ’ ἐκείνης, ἐν ἀφαιρέσει τε καὶ προσθέσει γίνεσθαι. διαφέρει δὲ τοσοῦτον, ὅτι µόρια µὲν ὁλόκληρα κατὰ τοῦτο τὸ γένος, ἐν ἐκείνῳ δὲ µέρη µορίων ἀφαιρεῖν τε καὶ προστιθέναι προσήκει.