Сьцяна (аповесцi, на белорусском языке)

Пад вечар неяк паволi ўсё сьцiхла, немцы з проса кудысь прапалi, зьехалi ў iншым кiрунку, цi што. Стараной у небе iшла самалётная гайня - падобна, "хейнкелi" бамбiлi суседнюю станцыю. Кампалка з запыленым, аброслым сьветлаю шчэцьцю тварам павярнуўся да свайго палiтрука i зь нейкаю дзiцячай радасьцю ў вачах мовiў:

- Выстаялi, ага?

Менавiта з таго часу, як у прасяной нiве пахавалiся немцы, i паволi ацiхла бязладная стралянiна на разьезьдзе, у палiтруковай душы заварушылася трывожная вужака сумневу. Учора ён быў амаль упэўнены, што не перажыве гэтага дня (ды яшчэ пад такiм строгiм загадам), i дбаў толькi пра адно: выстаяць. Ня даць гэтым байцам пабегчы i здаць немцам разьезд. I вось не пабеглi i не здалi. Нечакана i ён ацалеў. I нават не паранены. I жывы i радасны камандзiр палка. Але...

Ну, нашто яму было ўначы гаварыць пра тыя калгасы?

Як яшчэ пацямнела, на разьезд прыскакаў конны пасыльны са штабу дывiзii i перадаў вусны загад генэрала адысьцi да станiцы. Памятаючы iншы загад, кампалка яму не паверыў, запатрабаваў пiсьмовага загаду. Але пакуль пасланец езьдзiў па стэпе, са штабу прыцягнулi провад, i неўзабаве кампалка пачуў знаёмы генэралаў голас. Сапраўды, камдыў загадваў адысьцi. Мабыць, сталася так, што, хоць полк i выстаяў, затое ня выстаяў суседнi, i немцы бралi дывiзiю ў абцугi. Трэба было сьпяшацца. Байцы таропка закiдалi зямлёй шасьцярых забiтых у акопчыках, узялi на рукi два дзясяткi параненых. Ужо ў абсалютнай цемрадзi калёнай рушылi цераз стэп да станiцы. Саратаўцы перамяшалiся са старымi стралкамi i моўчкi цягнулiся ўсе разам, на хадзе жуючы сухары. Наперадзе ад усiх iшоў кампалка, i поруч зь iм - апанураны палiтрук.

Як толькi полк увайшоў у станiцу, ля садка, дзе ўчора зьбiралася папаўненьне, iх спынiла група камандзiраў. Тут быў начальнiк штабу дывiзii, яшчэ нейкiя чыны. Кампалка далажыў пра iхныя справы, i начштабу пахвалiў полк. Але адзiн цi два камандзiры зь яго штабное групы падышлi блiжэй да калёны, i той, што быў наперадзе - камлюкаваты чалавек у камандзiрскай фуражцы, спынiўся каля палiтрука.

- Каламiец? - нягучна спытаўся ён, зблiзку ўзiраючыся ў палiтрукоў твар.

- Я.

- Прайдзёмце са мной.

Каламiец зразумеў усё: то быў начальнiк асобага аддзелу дывiзii. Той аддзялiў палiтрука ад палкавой калёны i павёў кудысь на падворак да хаты, сьцяна якой цьмяна бялела за кветнiкам.

Болей палiтрука Каламiйца ў палку ня бачылi.

"КАЦЮША"

Абстрэл цягнуўся ўсю ноч - то крыху слабеючы, нават прыпыняючыся, то разгараючыся з новаю сiлай. Бiлi найбольш мiнамёты. Iхныя мiны з прарэзьлiвым вiскам рэзалi паветра ў самым зэнiце, вiскат набiраў сiлу - i неўзабаве абрываўся рэзкiм аглушальным выбухам. Праўда, бiлi болей у тыл, па недалёкай вёсцы, туды iшло цераз неба страхавiтае мiннае скуголеньне, i там пыхалi блiскавiцы выбухаў. Тут, на дзiрванiстым пагорачку, дзе зьвечара акапалiся аўтаматчыкi, было трохi зацiшней. Але гэта, мабыць, таму, - думаў памкамузвода Мацюхiн, - што аўтаматчыкi занялi гэты бугор, лiчы, у прыцемку, немцы тут iх, мабыць, яшчэ ня згледзелi. Але згледзяць, вочы ў iх вiдушчыя, оптыка таксама зоркая. Да паўночы ён хадзiў ад аднаго аўтаматчыка да другога - прымушаў акопвацца. Тыя, аднак, ня дужа налягалi на свае лапаткi, забегалiся за дзень i цяпер, наставiўшы каўняры шынялёў, болей ладкавалiся кiмарнуць. Але, мусiць, адбегалiся. Наступленьне, здаецца, выдыхалася, за ўчарашнi дзень узялi толькi вунь тое дашчэнту разьбiтае, спаленае сяло i на гэтым бугры заселi. I нават начальства перастала падганяць: за ноч да iх нiхто не зьявiўся - нi са штабу, нi з палiтаддзелу, таксама, мабыць, уходалiся за тыдзень, наступаючы. А галоўнае - выдыхлася артылерыя: цi куды перакiнулi, цi забракавала снарадаў. Учора пастралялi крыху палкавыя мiнамёты i сьцiхлi. У восеньскiм полi i захмараным небе адно вiскаталi i з трэскам ахалi нямецкiя мiны, здаля, ад ляска, джагалi iхныя кулямёты, з участка суседняга батальёна iм часам адказвалi нашыя "максiмы". Аўтаматчыкi ж пераважна маўчалi. Па-першае, было далекавата, а па-другое, бераглi патроны, якiх таксама засталося ня Бог ведае колькi. У самых гарачых - па адным дыску на аўтамат. Памкамузвода думаў, падвязуць ноччу, ды не падвезьлi, мусiць, адсталi, заблукалiся цi перапiлiся тыя тылы, так што ўся спадзёўка цяпер на самiх сябе. Таму, што будзе заўтра аднаму Богу вядома. Раптам папрэ немец, што тады рабiць? Па-сувораўску адбiвацца штыхом ды прыкладам? Але дзе той штых у аўтаматчыкаў, ды й прыклад надта кароткi.