Сьцяна (аповесцi, на белорусском языке)

Ён, аднак, працягваў сачыць за падворкам насупраць, ды там нiчога пакуль не мянялася. Памаўзьлiвая каза, мiж тым, ужо наблiзiлася да iх па канаве, недаўменна ўзьняла ад травы галаву i ўставiлася на двух мужыкоў, што замiналi ёй пасьвiцца на яе звыклым шляху. Ляплеўскi замахаў рукой "Пайшла прэч!", ды марна: каза й ня думала саступаць. Хлапчукi насупраць засьмяялiся, мабыць, iм стала цiкава ўбычыць, як настаўнiк будзе адганяць бадлiвую казу. Ён хацеў устаць i, як мае быць, шугануць яе, ды раптам на падворку Касатага ўбачыў людзей. Ну, вядома, адзiн у кухвайцы, згорблены i белагаловы, - то быў сам галоўны вясковы сексот, побач ягоная баба, а сьпiнаю да вулiцы стаяў мажны плячысты мужчына ў чорным пiнжаку, з партфэлем у руках. Яны разьвiталiся. Парукаўшыся, госьць лёгкiм жэстам дакрануўся да сьветлага капелюша на галаве i, азiрнуўшыся, пайшоў да вулiцы.

- Iван! Iван! - Ляплеўскi штурхануў у бок таварыша. - Iдзе! Ён iдзе!

Снайпер-Iван толькi прамармытаў нешта i вальней выпрастаўся ў канаве. Ад прыкрасьцi Ляплеўскi вылаяўся, ня ведаючы, што рабiць. Вусаў ужо згледзеў iх тут, за дарогай, i Ляплеўскаму здалося, зараз паверне назад - можа, на агароды...

Аднак Вусаў не павярнуў на агароды, толькi на момант замарудзiў хаду, выходзячы з завулка, i зараз жа даволi ўпэўнена скiраваў упоперак, цераз дарогу. Несумненна, да iх. Ад нечаканасьцi Ляплеўскi марудна падняўся на ногi, паспрабаваў зашпiлiць пiнжак, ды пальцы чамусьцi не маглi намацаць гузiк. Ён ня мог адарваць позiрку ад рослае постацi чэкiста, яго цьвёрдага, рашучага твару, караценькага гальштука на грудзях i - асаблiва - ад стракатых радкоў ягоных узнагародаў на левай грудзiне. "Як у маршала", - мiльганула недарэчная думка ў разварушанай сьвядомасьцi настаўнiка.

- Здарова, вучыцель! - бадзёра павiтаўся Вусаў. - На касьбу сабралiся?

- Ды не, знаеце, - штось выцiснуў зь сябе Ляплеўскi.

- А то хто? - кiўнуў Вусаў на распластаную постаць Снайпера-Iвана.

- Ды так. Сусед...

- Ну, а как жысьць?

- Ды нiчога.

Вусаў узiраўся яму проста ў твар, i ў тым позiрку не было нi варожасьцi, нi насьцярогi, адна спакойная ўпэўненасьць бязгрэшнага праведнiка. Зьбянтэжаны Ляплеўскi ня мог даўмецца, як яму паводзiць сябе. Снайпер-Iван ляжаў, бы нежывы, а што ён мог адзiн? Ды й наогул, цi варта было што рабiць? Упэўненасьць чэкiста абяззбройвала, i Ляплеўскi толькi ўнутрана ўсьмiхнуўся зь нядаўняй свае рашучасьцi. А яны яшчэ турбавалiся, дурнi, каб гэты чалавек куды ня зьбег агародамi. Нашто яму куды бегчы?

- Я в курсе, - сказаў Вусаў, усё сьвiдруючы сваiм валявым позiркам. - Всех реабiлiцiравалi, выплацiлi дзеньгi...

- Дзякуй, - нечакана выцiснуў зь сябе Ляплеўскi.

- Галоўнае цяпер - не азлобiцца. Работаць, работаць нада! Для страны, для народа, для парцii...

- Ведама ж, партыя...

- Правiльна! Парцiя ўсягда права! Чалавек можа ашыбацца, парцiя - нiкагда. Ну, вучыцель, жалаю усьпеха.

Ён падаў на разьвiтаньне руку, i Ляплеўскi, бы да агiднай жабы, слаба дакрануўся да яе. Затым хвiлiну пазiраў усьлед яго мажнай, крутаплечай постацi, як ён усё далей iшоў па вулiцы, абмiнаючы ссохлыя i сьвежыя каровiны лепяхi ў доле, i ня ведаў, што рабiць. Нават, што думаць. Са спазьнелаю злосьцю зiрнуў на распластанага за канавай Снайпера, пад нагамi якога валяўся сухi кол з гнiлым абламаным канцом.

Пасьля вылаяўся i паплёўся да свайго падворку.

БЕДНЫЯ ЛЮДЗI

"Ня бойся госьця, якi сядзiць, а бойся таго, што стаiць", - гэтая прыказка разоў колькi прыходзiла ў галаву гаспадара, пакуль ён стаяў каля дзьвярэй кватэры, праводзячы спазьнелага госьця. Ужо яны разы тры паручкалiся, i гаспадар разы тры памыкаўся расчынiць дзьверы, а госьць усё ня мог скончыць думку, а як сканчаў, тут жа за яе чаплялася наступная, ня меней абавязковая або цiкавая. Выглядаў ён на прыкметным падпiтку, хоць яны выпiлi якiх па тры кiлiшкi пад каву, вiдаць было - чалавек у пэўным узрушэньнi, гаварыў з эмоцыямi i быццам шчыра, нават узьнёсла, прыпынiць яго ў гаспадара не хапала рашучасьцi.

- Паверце, мы як пачулi, дык унутры бы перавярнулася што. Жонка кажа: ты павiнен тэлефанаваць, падтрымаць чалавека, усё ж несправядлiвасьць жахлiвая, як так можна ў наш час?

- Што ж... Значыць, можна, - вяла пагаджаўся прафэсар Скварыш, думаючы аб адным - як бы скончыць размову.

- Ну. I галоўнае - усе маўчаць. I на катэдры, i ў друку. А ў вас жа столькi вучняў! Адных асьпiрантаў...

- Што рабiць...

- Во я й думаю: пад'еду вечарком, як пацямнее. Дык вы ўжо не крыўдуйце, што не патэлефанаваўшы...

- Ды не, нiчога...

- Ага. Бо патэлефануеш - самi разумееце... Што цяпер скажаш па тэлефоне?..