Так сказаў Заратустра (на белорусском языке)

Вы толькi масты: хай вышэйшыя пяройдуць па iм на той бок! Вы - толькi прыступкi: дык жа не гневайцеся на таго, хто падымаецца па гэтых прыступках на сваю вышыню!

Магчыма, з вашага насення i вырасце калi-небудзь сапраўдны сын i сапраўдны спадчыннiк: але да гэтага яшчэ далёка. Вы - не тыя, хто спадкуе iмя i набытак мой.

Не вас я тут чакаю, у гэтых гарах, не з вамi апошнi раз сыду ўнiз. Вы прыйшлi як азнака таго, што вышэйшыя ўжо - ў дарозе да мяне,

- не людзi вялiкай тугi, i агiды, i перанасычанасцi, не тыя, каго вы называеце апошнiм да Бога сярод людзей.

- Не! Не! Тры разы не! Iншых чакаю я тут, у гэтых гарах, i кроку не зраблю адсюль без iх,

- я чакаю вышэйшых, мацнейшых, пераможных, бадзёрых духам, у каго душа i цела - у гармонii: павiнны прыйсцi iльвы, якiя смяюцца!

О дарагiя мае госцi, вы дзiвосныя, вы яшчэ нiчога не чулi пра маiх дзяцей? I што яны ўжо ў дарозе да мяне?

Гаварыце ж мне пра сады i дабрашчасныя выспы мае, пра новае i цудоўнае патомства маё. Чаму вы пра гэта маўчыце?

Гэтага дарунку прашу я ў любовi вашай, каб вы гаварылi са мною пра маiх дзяцей. Дзеля iх я багаты, дзеля iх я стаў бедны: чаго не аддаў бы я,

- чаго не аддаў бы я, каб мець адно: гэтых дзяцей, гэтыя жывыя насады, гэтыя дрэвы жыцця, народжаныя воляй i найвышэйшай маёй надзеяй!"

Так сказаў Заратустра i раптам перапынiў казанi свае: бо туга агарнула яго, i самкнуў ён вусны i вочы ад парыванняў сэрца. I ўсе госцi моўчкi стаялi, нерухомыя i збянтэжаныя: толькi стары вяшчун рухам i выразам твару зрабiў усiм знак.

Вячэра

На гэтым месцы вяшчун перапынiў вiтаннi Заратустры i ягоных гасцей: ён прапхнуўся наперад, быццам баяўся прапусцiць час, схапiў Заратустру за руку i ўсклiкнуў: "Але ж, Заратустра!

Патрэба за патрэбу патрэбнейшая, так ты сказаў: i вось мне цяпер адно патрэбней за ўсё астатняе.

Дарэчы, цi не запрасiў ты мяне ў застолле? А многiя ж тут з дарогi. Ты ж не будзеш кармiць нас аднымi казанямi?

Усе вы ўжо згадвалi даволi многа пра ўтапленне, замярзанне, задушэнне i iншыя цялесныя нягоды: але нiхто не згадаў пра маю бяду - пра небяспеку памерцi з голаду,

(так сказаў вяшчун; а калi Заратустравы звяры пачулi ягоныя словы, яны ад страху далi лататы. Бо бачылi, што ўсяго, што яны паназносiлi за дзень, не хопiць, каб напхаць трыбух аднаго вешчуна),

- i пра небяспеку памерцi ад смагi, - сказаў вяшчун. - I хоць даўно ўжо чую я непадалёк плёскат вады, якая, як i мудрыя казанi, цячэ багата i бесперастанку: я хачу вiна!

Не кожны, як Заратустра, п'е заўсёды адну толькi ваду. Вада смакуе стомленым i завялым: нам да губы вiно, толькi яно дае iмгненнае гаенне, моцнае здароўе!"

Скарыстаўшыся тым, што вяшчун прасiў вiна, кароль злева, звычайна маўклiвы, таксама загаварыў: "Пра вiно патурбавалiся мы з братам - каралём справа, - сказаў ён, - у нас дастаткова вiна, наш асёл наўючаны вiном. Не хапае толькi хлеба".

"Хлеба? - адказаў Заратустра са смехам. - Якраз хлеба i няма ў пустэльнiкаў. Ды не хлебам адным жыве чалавек, але i мясам добрых ягнят, а ў мяне iх два:

- iх няхай хутчэй заколюць i прыгатуюць з шалфеем: так люблю я. Хапае тут i карэння, i пладоў, што будуць да смаку нават ласунам i гурманам: ёсць i арэхi i розныя iншыя загадкi - iх можна палускаць.

Дык вось, скора будзе ў нас ладны банкет. Але кожны, хто сядзе за стол, павiнен прыкласцi руку сваю, нават каралi. Бо ў Заратустры i каралю не за ганьбу быць кухарам".

Прапанова гэтая ўсiм прыйшлася па сэрцы: толькi жабрак-дабрахот запярэчыў супроць мяса, вiна i прысмакаў.

"Але ж вы толькi гляньце мне на Заратустру - на гэтага бражнiка! жартаўлiва ўсклiкнуў ён. - Цi ж бо на тое шукаюць прыстанку ў пячорах i падымаюцца ў горы, каб банкетаваць?

Вось цяпер я разумею, чаго вучыў ён нас калiсьцi, кажучы: "Хвала беднасцi!", i чаму хоча ён звесцi ўсiх жабракоў".

"Будзь рады i вясёлы, як я, - адказаў Заратустра. - Заставайся пры сваiх звычках, о найлепшы, жуй сваё зерне, пi ваду i хвалi сваю кухню: калi толькi яна вяселiць цябе!

Я - закон толькi сваiм, не ўсiм. А хто з маiх, той павiнен мець моцныя косткi i лёткiя ногi.

- радасна прымаць войны i фэсты, быць гатовым да сама цяжкага, быццам гэта свята, быць бадзёрым i здаровым, а не мрой-летуценнiкам.

Усё лепшае належыць мне i маiм; i калi нам не даюць, мы самi бяром найлепшую ежу, найяснейшае неба, наймацнейшыя думкi, найпрыгажэйшых жанчын!"

Так сказаў Заратустра; а кароль справа зазначыў: "Дзiўна! Цi чуў хто калi такiя разумныя словы з вуснаў мудраца?

I сапраўды, сама рэдкае ў мудраца, калi ён разумны i не асёл аслом".

Так сказаў кароль справа i сам здзiвiўся; а асёл сам сабе наўме, дадаў: "I-А". Гэта быў пачатак таго доўгага вячэрняга пасiлку, якi паводле гiстарычных апiсанняў вядомы як "вячэра". I пад час яе гаварылi толькi пра вышэйшага чалавека i нi пра што iншае.

Пра вышэйшых

1

Калi я першы раз прыйшоў да людзей, я зрабiў найбольшае глупства, глупства пустэльнiка: я выйшаў на рыначны пляц.

I як што прамаўляў да ўсiх, дык не звяртаўся нi да кога паасобку. А ўвечары таварышамi маiмi былi танцор на вяроўцы i мярцвяк, ды i сам я быў амаль труп.