Тарасова доля

Янка Купала Тарасова доля

Памяці Тараса Шаўчэнкі

I

Ходзіць гоман па Ўкраіне
          У святочных шатах...
Гаманіць Дняпро са стэпам
          Аб вялікім святу.

Тую долю, што калісьці
          Тарас напрарочыў, -
Тую долю чуюць вушы,
          Бачаць ясны вочы.

Тая воля, на якую
          Тарас спадзяваўся,
Загуляла ў буйным стэпе,
          Сонцам абвілася.

Тое шчасце, аб якім так
          Тарас вечна марыў,
У народзе на свабодзе
          З Крамля гаспадарыць.

Добрым словам памінае
          Вялікага сына
Украіна маладая,
          Вольная Ўкраіна.

II

Як раджала яго маці, -
          Не свяцілі зоры,
Зубы скаліла няволя,
          Хахатала гора.

Песень радасных, вясёлых
          Над яго калыскай
Не спявалі маладухі
          Ні здалёк, ні зблізку,

А як вырас, як падняўся,
          На свае стаў ногі,
Следам - паншчына, батрацтва,
          Панскія парогі.

Крукам гнуўся перад панам,
          Уздыхаў нясмела,
Катавалі батагамі
          Юнацкае цела.

Энгельгарты, Энгельгарты!
          Ўжо вам не паўстаці, -
Адамсціла Украіна
          За дзяцей і маці.

III

А было ў тыя часіны
          Цёмна, бы ў магіле,
Людзі гінулі, як мухі,
          Ці, як здань, блудзілі.

Ні святла таго, ні ўсмешкі
          Хоць бы на хвіліну, -
Ночка хутала Ўкраіну,
          Ці ж толькі Ўкраіну?!

І скрыпелі, і бразджэлі
          Ланцугі наўкола,
Панства людам гандлявала,
          Як нямой жывёлай.

Прадавала і мяняла,
          Ў карты прайгравала,
Крыві, слёзам канца-меры
          Бядняцтва не знала.

Гэткай катаргі і мукі
          Пяром не апішаш.
Прамінула. Толькі думку
          Успамін калыша.

IV

Нарадзіўся на свет белы
          І Тарас у путах,
А нялёгка, ой, браточкі,
          Змалку быць закутым!

Я таксама нарадзіўся
          Ў ланцугах пад царам.
Спапяліў бы ту часіну,
          Каб я мог, пажарам!

Прайшлі годы. Тарас вырас,
          Як таполя ў полі.
Выкуплялі добры людзі
          Тараса з няволі.

Як браў грошы пан вяльможны
          Рукою паганай,
Кроў блішчэла на дукатах,
          Кроў людзей скаваных.

Кроў скаваных бацькі, маці,
          Скованага сына,
Кроў блішчэла на дукатах
          Скутае Ўкраіны.

V

Па гасцінцы беларускім,
          Ў Пецярбург з Варшавы,
За карэтаю за панскай
          Пхнецца хлопец жвавы.

Гэта йдзе Тарас-нявольнік,
          Служка ясне-пана,
Пан у золаце. Ён бедны,
          Босы, абарваны.

Беларускія бярозы
          Абапал гасцінца
Калыхалі думкі шумам
          Хлапчуку-ўкраінцу.

Бор шумеў яму над вухам,
          Булькалі крыніцы, -
Маладому, дасціпному
          Было чым дзівіцца.

Бачыў ўбогія хаціны,
          Крытыя саломай,
Людзей бачыў паднявольных,
          Што і ў сябе дома.

VI

Чаму ў сэрцы беларускім
          Песня Тарасова
Адгукнулася, запела
          Зразумелым словам?

Чаму вецер з Украіны
          З думкаю крылатай
Далятаў да Беларусі
          І шумеў над хатай?

Бо йшла доля беларуса
          З доляй украінца
Адналькова - ў поце, ў слёзах,
          Церневым гасцінцам.

Бо згіналі адналькова,
          Змалку да сканання,
Шыі ў ёрмах і чакалі
          Яснага світання.

Як жылося, як вялося,
          Як марнелі сілы,
Таму сведкай там і тутка
          Курганы, магілы.

VII