Тарэадоры з Васюкоўкі

На наступны дзень наша сяброўства з Явам было замацавана яшчэ больш. Так сказаць, крывёю. Бо дзед Салівон падзяліўся сваімі ўражаннямі пра фараонскую піраміду з нашымі бацькамі. А бацькі зрабілі нам чатырыста дваццаць восьмае папярэджанне на тым месцы, пра якое ўголас не гавораць. Папераджаючы вось так, бацькі прыгаворвалі:

— А вось Сцёпа! Сцёпа не такі! Сцёпа там не быў! Га? Не быў жа!

Мы сашчэплівалі зубы і маўчалі. Мы нікога не выдалі. Нікога. Няхай гавораць пра Сцёпу! Няхай! А я ўсё роўна ведаў, хто такі Сцепа, хто такі Антосік і хто такі — Ява!

Дык хіба ж пасля ўсяго гэтага мог я адзін паехаць у лагер да мора?! Ніколі ў жыцці!

Дружба! Вялікае гэта слова! Можа, самае большае з усіх чалавечых слоў.

РАЗДЗЕЛ Х. Мы — мацакі. Прыезд Явавых бацькоў. Пісталеты

Вы не падумайце, я татку вельмі люблю, але ён у нас такі ўпарты, або, як сам пра сябе кажа, «абсалютна прынцыповы» чалавек. Раз сказаў, дык няхай тут каменне з неба падае, а на сваім паставіць. Сказаў — як звязаў.

І калі ён паабяцаў мне, што гуляў не будзе, то не сумнявайся — не будзе як і ў неба глянуць.

З раніцы ён даў мне такую «нагрузачку» на дзень, што добры парабак не ўправіўся б. І я працаваў, аж дым курэў.

Маці мяне, вядома, шкадавала і, калі не было бацькі, заўсёды гаварыла: «Адпачні, сынок, пагуляй!» Але гордасць не дазваляла мне гэтага. Я ведаў, што калі б тата даведаўся, то ён бы толькі скрывіўся пагардліва і сказаў: «Мамін сынок няшчасны!»

І я працаваў.

Я не кажу ўжо, што рабіў тое, што трэба было рабіць; чысціў свінарнік, калоў дровы, поркаўся ў садзе.

Але найбольш выконваў работу, на мой погляд, не патрэбную нікому, работу, якую бацька проста прыдумваў для мяне. Напрыклад, капаў велічэзную яму для памыяў і смецця. Навошта? Усё жыццё маці вылівала памыі ў бур'ян за клуняй — і нічога. А тут, бачыш, спецыяльная яма спатрэбілася.

Або — плот на мяжы нашага гарода з суседнім. Ніколі там нічога не было. Маўляў, каб куры ў суседні гарод у шкоду не лазілі. Смех! Лазілі і будуць лазіць — на тое яны і куры. І ніякія штыкеціны ім не перашкодзяць.

Я ведаю, гэта проста называецца — працоўнае выхаванне.

І чаму дарослыя так любяць выхоўваць! Толькі клопат лішні. Нібы я сам не разумею, што дрэнна, а што добра, што трэба рабіць, а чаго няварта. Выдатна разумею.

І вось я незнарок падслухаў размову між маці і бацькам. Маці ўпрошвала, каб ён ужо даў мне спакой: «Ты хочаш, каб ён зусім... Бач, на каго падобны!» Але бацька быў непахісны: «Нічога-нічога, гэта яму толькі на карысць. А ты хочаш, каб ён гультаём вырас, басяком, разумееш, п'яніцам ці алкаголікам?!»

П'яніцам! Сказалі. Ды няхай яна гарыць сінім полымем, тая гарэлка! Каб я яе піў! Яны думаюць, што я не пакаштаваў. Мы з Явам неяк пакаштавалі. А як жа! Бр-р! Цьфу! Рыбіны тлушч і той смачнейшы.

А па-мойму, дарослым яна таксама не даспадобы (як яны крывяцца, калі п'юць!) Проста дарослыя — такія ж, як дзеці: ім нязручна адзін перад адным, яны хочуць паказаць, што яны дарослыя, ну і...

З Явам мы бачыліся мала: не было часу. Вось толькі падыдзем да плота, што раздзяляе нашы двары, — ён з аднаго боку, я з другога. Паскардзімся адзін аднаму.

— Сапраўдным парабкам зрабіўся, — скажа Ява. — Прыгонным. Як Тарас Шаўчэнка. Толькі вершы пісаць — «Мне ўжо трынаццаты мінае...».

— А я! Як эгіпецкі раб! — скажу я. — Спіну не разгінаю. Каторы ўжо дзень ломіць.

Паўздыхаем мы ды і разыдземся. Пра цуркі-палкі, пра футбол, пра квача і гаварыць няма чаго. Забылі, як гэта робіцца.

Ад усяго белага свету ізаляваныя былі. У другім свеце дзесьці там Фарадзеевіч з юннатамі вырошчваў фантастычны касмічны глабулус. Ужо хутка павінны быць вынікі.

Дзесьці там займаліся сваімі таямнічымі цёмнымі справамі Кныш і Бурміла.

А мы нічога не ведалі і не бачылі. Бо не маглі і нос з двара вытыркнуць. А як ты будзеш лавіць шпіёнаў, седзячы дома? Ніяк.

Адзін толькі раз Ява прыбег да мяне задыханы, усхваляваны, чырвоны.

— Гайда! Хутчэй!

— Што такое?

— Толькі што — на свае вочы бачыў — Кнышыха з хаты выйшла, Кнышу сказала: «Ану, ідзі толькі на вуліцу вызірні, ці няма каго, і фортку зашчапі. А то як пабачаць тыя злыдні, спасу не будзе». І Кныш пайшоў, і вызірнуў, і зашчапіў. І яны пайшлі ў хату і замкнуліся.

— Ну і што?

— Як «што?»! Галава! Можа, яны шпіёнскія грошы будуць хаваць або па радыё будуць перадаваць нешта... шпіёнскае.

— Ну-у?!

— Вось табе і «ну»! Гайда, пералезем праз Вялікую кітайскую, а тады ў гарох, што каля хаты, адтуль праз акно ўсё будзе відаць.

— Гайда!

Праз хвіліну мы ўжо шкрэбліся на высачэзны паркан, што раздзяляў Яваў двор ад Кнышоўскага. Гэты трохметровы паркан мы празвалі Вялікай кітайскай сцяной. І ведаеце чаму ўзвялі Кнышы гэтую сцяну? Праз грушу-дзічку. Якраз на мяжы расла ў Кнышоў дзічка і цягнула адну галіну на тэрыторыю Рэняў. І з той галіны грушы, вядома, падалі да суседзяў. Іх, звычайна, вярталі назад, але часам свіння якую-небудзь паданку і схрумае — хіба ўсочыш. Так праз тыя гнілушкі, якія і добрага слова няварты, Кнышы і збуда-

І22

валі Вялікую кітайскую сцяну. А дзічка, як на тое, усохла.