Тартак (на белорусском языке)

Пасля яна пачула, што слепне. На вочы як усё роўна налiпла сухога павучыння: сцiрай даланёй - не памагае. Загарэлася ўсё ўсярэдзiне...

18

Боганчык бег расцяробам з гары па сухой папарацi i карчах, азiраючыся памiнутне назад, туды, дзе была дарога, i чуў, што робiцца цiха - перастаюць страляць. Толькi яшчэ, бывае, доўга, аж, здаецца, заходзячыся, хлебястаў кулямёт: а-а-а-у-у-у... Нямецкi - ён, Боганчык, пазнаваў.

Ён падумаў, што страляюць усё роўна як некаму ўдагонку... Мусiць, немцы адступiлi за масток на шашу: там зноў было чуваць, як гудзяць машыны.

Ён спатыкаўся, чапляючыся нагамi за карэнне, нагiнаўся, каб не павалiцца, да самай зямлi - чуў тады, як пахне з-пад ног падсохлае гэтым месцам у расцяробе балота: прэлай кiслёй i багульнiкам... Даваенная лiнiя зарасла бярэзнiкам уровень з чалавекам, i Боганчык думаў, што здалёку з гары недзе вiдаць, як кратаюцца кусты ў расцяробе. Ён хацеў збегчы з лiнii, але паабапал быў густы ельнiк - не ўткнуцца.

Ён бег, угрэўшыся, як у лазнi, расшпiлiў сарочку i хватаўся ў дзве рукi за грудзi. У грудзях было горача i суха, нiбы там усё схапiлася агнём; горка стала ў роце на языку... Ён, мусiць, дыхаў з сябе гарачынёй: высахлi i патрэскалiся вусны.

Гарэлi шчокi - накалоў аб яловыя лапкi; муляў ззаду за шыяй мокры i цвёрды, што карына, каўнер - рэзаў як тупым нажом...

Боганчык не помнiў, дзе жарабок з калясьмi i дзе кепка... Чорт з iмi. Жарабок быў скочыў з дарогi ў соснiк... з калясьмi. Забiлi недзе.

Калi ён кацiўся з гары, здавалася, шчапаецца зямля: трашчала ўсё на свеце. Пасля, як ён ускочыў з дарогi i пабег расцяробам, пачуў, што страляюць ля маста i ззаду за паваротам. Ён падумаў, што ля маста трашчаць без сцiханага аўтаматы, што партызаны недзе, чакаючы, прапусцiлi немцаў за паварот i кашанулi адразу i збоку i ззаду ўдоўж па дарозе. Немцы не чакалi iх тут, пад самым гарнiзонам, i iшлi, мусiць, без разведкi за абозам. Адбегшыся, ён падумаў, што трэба завярнуць пад Краснае, пад лог да ракi: у балота на Пунiшча могуць адступiць партызаны; у лесе ж ля маста i на дарозе да самай шашы поўна немцаў... Ён пачуў пасля, што зноў страляюць у расцяробе, i пачаў памiнутне азiрацца...

Адразу аднекуль нахлынуў страх, схапiў усяго - затраслiся ў каленях ногi, падгiналiся, не даючы бегчы. Боганчык быў падумаў, што яго паранiлi. Стукалi зубы; ён варочаў галавой i нiчога не бачыў, бытта аслеп. Толькi выстаўляў уперад рукi, выцягваў далёка перад сабой, каб не прасадзiцца. Вывiхнуў, мусiць, у костачцы нагу, бо згледзеў, што кульгае; пасля пачуў, што не можа прыступiць - балiць у самым суставе. Доўга бег, кульгаючы, пасля боль у суставе прайшоў, толькi было горача ў назе ў боце, усё роўна як ён, Боганчык, парыў яе ў лазнi ў цабэрку з гарачай вадой. Нага ў яго некалi балела... Падумаў быў, што, можа, гэта i не вывiх - разбалелася старая болька...

Калi ззаду ацiхла стралянiна, Боганчык стаў, пасля зноў бег, аж пакуль не кончыўся расцяроб у самай лагчыне. Збоку была сухая iмшара з высокiм мохам i ценкiм дробным сасоннiкам - сюды маглi адступiць партызаны, iдучы на Пунiшча ў пушчу; наперадзе пачынаўся высокi стары соснiк, свiцiўся - блiзка, мусiць, недзе была пасека.

Ён быў зноў стаў спопаразку: не ведаў, куды бегчы. Ён не хацеў нiкуды сыходзiць з расцяробу: здавалася, каб расцяроб iшоў на край зямлi, ён, Боганчык, бег i бег бы па iм, не звярнуўшы. Расцяроб вёў з лесу на выспу пад Краснае, па iм можна было збегчы ад стралянiны...

Боганчык стаяў, круцячы галавой, i чуў, як стукае сэрца - выскачыць з грудзей; пасля пачуў, што стукае ў галаве - у патылiцы - i звiнiць у вушах. Балелi вочы, не павярнуць, не глянуць, i траслiся ногi. Ён убачыў, што стаiць ля самай iмшары, уехаўшы ў мох аж па каленi. Пад нагамi была вада: рабiлася холадна ў пальцы, зверху праз боты.

Боганчык стаў церцi рукамi вочы - згледзеў, што чорныя пальцы: умазаў, калi бег праз гарэлы соснiк на пасецы i адхiнаў лапкi. Учарэпiўся быў за падол у рубашцы i, выцягнуўшы яе з-пад дзягi, стаў абцiраць рукi. Рубашка была мокрая, хоць круцi...

Пачуў яшчэ, што капае пот з барады на рукi, цёплы, як летняя вада; капае з броў на штаны - на каленi; цячэ з валасоў ля вушэй за карак. Ён павёў даланёй па барадзе - на руцэ была чорная вада...

Яму тады захацелася пiць.

Калi ўперадзе ў iмшары рванула мiна, трэснуўшы i зазвiнеўшы блiзка, нават быў вiдаць дым, Боганчык адразу падскочыў спопаразку i кiнуўся бегчы ў рэдкi соснiк, дзе свiцiлася поле... Падумаў, што страляюць па iм: згледзелi. Падумаў яшчэ, што па iм, мусiць, i стралялi, калi ён бег расцяробам, - з гары добра вiдаць...

Боганчык пачуў, што зусiм не можа бегчы, задыхаецца, схапiла хлiпаўка, вострая, як колькi; совае ў грудзi, не дыхнеш. Ён зноў стаў.

Цяпер затрашчала ззаду, якраз дзе быў расцяроб. Угару там падняўся пыл; засмярдзела гарэлая сажа, як з комiна... Стала блага...

Ён пабег тады на гару - падымаўся, спатыкаючыся, - якраз туды, дзе свiцiўся стары рэдкi соснiк, - далей ад расцяробу.