Толькі не гавары маёй маме

Напэўна, у кожным кiнамеханiку тоiцца кiна­рэжысёр з кiнааператарам. І чаму iм не таiцца, калi ў кожным дырэктары кiнатэатра жыве i квiтнее цэнзар. Хачу пушчу, хачу не пушчу, закажу — не закажу, прывязу — не прывязу. А план усё роўна будзе, адзiн iндыйскi фiльм на месяц, напрыклад, «Ноч у Бамбеi», i план ёсць.

А што рэжысёры?! Анiчога. Адзiн Фелiнi, па чутках, быў супраць продажу сваiх фiльмаў у СССР. Дык гэта Федэрыка Фелiнi! Сапраўды. А можа, у свеце i ёсць адзiн рэжысёр — Фелiнi? Не? Сапраўды, ёсць i Вiсконцi, i Розi, i Пазалiнi, i Антанiёнi, i Берталучы... Адны iтальянцы? Нешта не тое? Тады, ёсць Буньюэль з сваiм «Андалузскiм псом». Раз убачыш i нiколi не забудзеш...

«Пралог.

Аднойчы. Ноч. Гаўбец. Каля гаўбца чалавек вострыць брытву-галяк. Ён глядзiць у неба i бачыць праз шкло...

Лёгкая хмурынка наблiжаецца да поўнi.

Потым — твар дзяўчыны. Яе вочы шырока раскрылiся. Да вока падносiцца лязо.

Хмурынка праплывае перад поўняю.

Лязо рассякае вока.

Канец пралога».

Уражвае Буньюэль. Мяне страшэнна ўзрушвае. Пэўна, альянс атрымаўся, бо сцэнарый разам з рэжысёрам пiсаў мастак Сальвадор Далi. І ролi выконвалi не выпускнiкi Беларускага дзяржаўнага тэатральна-мастацкага iнстытута, а тыя ж Далi (святар), i Буньюэль (чалавек з лязом). Толькi i тут выходзiць адна непрыемнасць. Бо для мяне iспанскае кiно, як пачынаецца з Буньюэля, так i канчаецца iм, зрэшты, не толькi iспанскае, а i французскае. У французаў хапае тэмпераменту, каб рабiць пародыi i камедыi, а на кiно iх не хапае. У немцаў яшчэ горш. Глядзiш нямецкi фiльм, i раптам ловiш сябе на такой думцы — выдатныя ў немцаў бутафоры. І як гэта яны змаглi столькi аўтамабiляў 30-х гадоў назбiраць i адрапараваць? У палякаў i скандынаваў ёсць выдатныя кiнамастакi, толькi падзеi разгортваюцца ў два разы марудней, чым трэба. Альбрыхскi iдзе па восеньскiм парку. Настрой, каларыт i пытанне. Калi ж ён прыйдзе туды, куды iдзе? А ўсё проста. Скарацiць бы гэты парк i ўсяе бяды. Але ж паўночны тэмперамент не да­зваляе. Амерыканцы скарачаюць не шкадуючы.

Гэта ў iх ад Чаплiна ў спадчыну засталося. Трах-бах, вой-вой, памiрае зайчык мой. Трапечуцца героi, скаляцца гераiнi. Мiма. У малако. Кiнг-Конгi. Поспехi толькi ў касiрак. Але гэта ўсё кветачкi. Каго здзiвiць мая думка пра замежнае кiно? Хiба што жонку. І мая любоў да iтальянскага неарэалiзму ўсiм да лямпачкi. Вось i давядзецца вярнуцца ў родную Беларусь, ёсць у Мiнску кiнатэатр на Юбiлейнай плошчы, i глядзець там стужкi «Беларусьфiльма», ёсць жа такое прадпрыемства каля станцыi метро «Маскоўская». А вочы мае б не бачылi! А вушы мае б не чулi! Але вочы бачылi i вушы чулi...

Пад Лагойскам здымлi фiльм пра вайну. «Бе­ла­русьфiльм», у народзе «Партызанфiльм», лю­бiць i не ўмее здымаць фiльмы пра вайну. Кi­нош­нiкi назбiралi мясцовых мужчын, выдалi iм па аўтамату, паабяцалi заплацiць па тры рублi i загадалi легчы на зямлю каля рэчкi. Ноч. Цёмна. Пражэктары асвятляюць толькi галоўных герояў. Пачаўся бой. Пiратэхнiкi працуюць. Камера стракоча. Рэжысёр маўчыць. Усё iдзе паводле плана. Немцы iдуць, нашы партызаны ляжаць у засадзе. Пражэктар асвятляе нашых лагойскiх хлопцаў, яны ляжаць з аўтаматамi ў руках з каменнымi рашучымi тварамi. Толькi ляжаць яны не на роднай зямлi, як было загадана, а на газетах. Рэжысёр запсiхаваў, ускочыў, пабег праз «немцаў» да «партызан». Лаяўся. А нейкi дзядзька, падышоўшы да яго, аддаў аўтамат i сказаў, што за тры рублi хлопцы ў сваёй адзежы на зямлю не лягуць. Рэжысёр супакоiўся, вярнуў аўтамат i паабяцаў заплацiць па чырвонцу. У фiльм гэтая сцэна, вядома, не ўвайшла. Але ў ёй было кiно, быў тэмперамент i нечаканасць. У кiнатэатры круцiлi экранiзацыю аповесцi Алеся Адамовiча. Рашучыя твары, аўтаматы, немцы на матацыклах — мура. Ну, вядома, пра эротыку тут i згадваць не варта. «Беларусьфiльм» — самая цнатлiвая i сарамлiвая кiнастудыя ў свеце, прынамсi, была. Пакуль не дазволiлi (згадаем народнае: «Прымусь дурня Богу малiцца, ён лоб разаб’е»), i з’явiлiся на экране такiя сцэны:

«Завод. Распраналка. Дзве работнiцы iдуць у душ. Адна — шыракатварая, з вялымi грудзямi, дру­гая — хударлявая, з лiсiным профiлем i нязграб­ным шнарам ад апендыцыту. Работнiцы шаруюцца вяхоткамi, уздыхаюць i радуюцца вадзе. Намыўшыся, яны вяртаюцца ў распраналку i пачынаюць выцiрацца махровымi ручнiкамi.

— А дэталi так i не прывезлi, — гаворыць шыракатварая i выцiрае свае вялыя грудзi.

— Зрываецца план, — занепакоена гаворыць другая i выцiрае доўгую худую шыю.

— Трэба сабраць сход i абмеркаваць гэтае пытанне, — шыракатварая ўскладае бэжавы станiк.

— Я абавязкова выступлю, бо, калi так i далей пойдзе, мы не выканаем пастаўкi.

На экране важкiя сцёгны ў сятчастых панчохах.

Заводская прахадная.

— Дык ты выступiш? — шыракатварая адкiдае з iлба пасму русявых валасоў.

Лiсiны профiль у махеравай шапачцы кiвае».