Читаем Учебник белорусского языка полностью

За дзень перад куццёю лясні к Тарас яшчэ досвіту ехаў гасцінцам у горад Н. Кожны год даводзілася яму ездзіць перад калядамі ў замак. Гэта язда падабалася Тарасу:

яго пасылалі, як растаропнага служаку, а ў замку яго зналі ўсе паны і любілі. А самае важнае тое, што Тарас возьме з горада свайго сына, Паўлюка, які апошні год вучыўся ў семінарыі. Паўлюк — гордасць Тараса, прычына людской зайздрасці.

Тарас купіў на дарогу пачак папярос за тры капейкі, каб не так сцішна было аднаму ў полі і каб не вазіцца з курэннем на холадзе. У палукашку ў санях ляжала штук пятнаццаць зайцаў, рыба, сушаныя грыбы. Гэта — гасцінец на куццю замкавым панам ад пана ляснічага.

Тарасава пасада стаяла каля самага лесу, што цягнуўся, як падкова, роўным паўкругам. Тут жа каля хаты цякла рэчка-крыніца. Толькі самыя траскучыя маразы засцілалі яе пялёнкаю лёду.

Цяпер у Тарасавай хаце кіпела работа, — гатовіліся да свята, да каляднага вечара, таго вечара, якога так нецярпліва чакаюць дзеці і які так многа прыносіць радаснага ў шэрае жыццё простага чалавека.

Два старэйшыя Тарасавы сыны — а яны ўжо былі праўдзівыя дзецюкі — уходжваліся на дварэ: загатаўлялі каровам трасянку, секлі і пілавалі дровы. А іх дзядзька, Андрэй, меншы Тарасаў брат, залажыўшы сякеру за пояс, пайшоў трэсці свае кошыкі. Андрэй быў заўзяты рыбак.

А самая важная работа ішла ў хаце. Сягоння Кася раней запаліла ў печы. Белаваты дымок роўна падымаўся ўгару і расплываўся высока ў ціхім марозным паветры. Каля печы стаяў ужо заслон, накрыты чыстым настольнікам. На адным яго канцы стаяла ражка з цестам. Скавароды весела брынчалі па прыпеку, і мяккія, гарачыя аладкі кі даліся, як ігрушы, спрытнаю рукою Касі. Уся лава проці печы была застаўлена міскамі, гарнушкамі, гаршкамі з усякімі прыпасамі для вячэры.

Пачынала змяркацца.

У покуце на сене ўжо важна стаяў гаршчок з куццёю. Мужчыны ўхадзіліся і цяпер мыліся ў ночвах. Дзядзька засеў брыцца. Малыя даўно памыліся, прыбраліся і гатовы былі сесці за стол.

У хаце было ціха. Усе стараліся трымаць сябе як можна прыстойней. Нават гарбуз Міхась трымаўся, як сталы чалавек.

Невялічкая лямпачка, вісячы над сталом, надавала хаце нешта незвычайнае і новае.

Вясёлы вечар! Усе нецярпліва чакалі Тараса і Паўлюка, асабліва Паўлюка. Такі ён быў слаўны хлопец! Дый бачылі яго даўно — паўгода, дзякуй Богу, прайшло ўжо, як Паўлюка не было дома.

(Я. Колас)

Лексический комментарий к тексту

каляды — заимствование от латинского Са lеndае [календэ] — название первого дня каждого месяца у римлян

ёлка — в белорусском языке употребляется для названия дерева, новогодняя — елка

куцця — традиционное обрядовое блюдо на Рождество у славян и других народов, каша из перловой крупы

досвіту — диал., лит. досвета — до зари

гасцінец — большак, тракт

даводзіцца — приходиться

падабацца — нравиться

збездрасць — зависть

сцішна — диал жутко, страшно

палукашак — плетеная корзина в телеге, короб, кузов

гасцінец, — подарок

пасада — здесь усадьба

чакаць — ждать, ожидать, дожидаться

шэры — серый

праўдзівы — здесь настоящий

дзяцюк — молодой парень, кавалер

кошыл. — рыбацк корзина

заўзяты — рьяный, ретивый, усердный, завзятый

запаліць у печы — затопить печь

паветра — воздух

заслон — диал, лит услон. — скамейка, скамья (переносная)

настольшк — скатерть

ражка — шайка, деревянный сосуд с рукояткой

прыпек — шесток

спрытны — ловкий, проворный, расторопный

проці —диал, лит супраць, насупраць, однако широко употреб

ляется как часть сложных слов проціалк агольны, процілеглы проціпастаўленне и т д

гарнушак — разг горшочек

покуць — красный угол, почетное место в упу под образами за столом

гаршчок. — мн гаршкі

прыстойны — приличный, пристойный

ухадзіцца — справиться с работой

прыбрацца — красиво одеться, нарядиться, принарядиться

трымаць сябе — держаться, вести себя

дзякуй Богу — слава Богу

Упражнения

1 Спишите, подчеркните союзы, определив, где они соединяют однородные члены, а где предложения

Перейти на страницу:

Похожие книги

История лингвистических учений. Учебное пособие
История лингвистических учений. Учебное пособие

Книга представляет собой учебное пособие по курсу «История лингвистических учений», входящему в учебную программу филологических факультетов университетов. В ней рассказывается о возникновении знаний о языке у различных народов, о складывании и развитии основных лингвистических традиций: античной и средневековой европейской, индийской, китайской, арабской, японской. Описано превращение европейской традиции в науку о языке, накопление знаний и формирование научных методов в XVI-ХVIII веках. Рассмотрены основные школы и направления языкознания XIX–XX веков, развитие лингвистических исследований в странах Европы, США, Японии и нашей стране.Пособие рассчитано на студентов-филологов, но предназначено также для всех читателей, интересующихся тем, как люди в различные эпохи познавали язык.

Владимир Михайлович Алпатов

Языкознание, иностранные языки / Языкознание / Образование и наука