Учебник белорусского языка

Вось едзе ён, масток мінае, аж хтось з-за паляў вылятае, як жар чырвоны ды вяртлявы, і хвошча пугай ўлева, ўправа, і па валах, і па Пятрусю. (Я. Колас). 1 ўспомніў я з іму з вятрамі, што галасіла над палямі, калі мы з дзедам тралявалі настыўшыя цяжкія шпалы. (М. Танк) Прыходзілі ўначы пажывіцца горкай крушынай асцярожныя зайцы. (Э. Самуйлёнак) Пацягнуўся лес сцяною — ельнік, дуб і хваіна. (Я. Колас) Я табе зараз так пакуру, што ты мне доў га памятацьмеш, як курыць. (К. Чорны)

Я ўзрос на роднай Беларусі пры берасцянцы і дудзе, гляджу сягодня і дзіўлюся пастух з транзістарам ідзе (П Броўка) Калі вярнууся назад, стаў на беразе, не ад чуваў холаду, горача і молада звінела ў целе кроў, і ра дасна было глядзець, як хвалюецца, не можа супакоіцца і застыць вада (А Жук) Па сцежачцы, што, віхляючы між дрэў, шылася ў гушчар, туды, дзе чарнеў голы алеш нік было балотца, кладкі, я мінуў малады хвайнячок, які парос на рэдкалессі (Б Сачанк а) Дождж пачаўся не так як заўседы спачатку закапае, потым зашуміць, а абрынуўся адразу залевай, быццам хтосьці перакуліў наддарогай цэлыя ночвы вады (Я Стакоў) Утраіх паселі ваксп кучы баравікоў і ў тры нажы пачалі харашыць іх, адрэзваць карэньчыкі ад шапак і ўкладваць шчыльней у свае кошыкі (М Лобан)

3 О пределите значение возвратных глаголов в предложениях и сверьтесь с «Тлумачальным слоўшкам беларускай мовы»

Стукалася, стукалася яна ў дзверы, пакуль нехта не адчыніў. (3. Бядуля) Снег бялеецца ў вышынях, на гары, на стромкай скале. (Я.Купала) Яшчэ з вечара неба з паўднёвага боку засценьвалася дымнаю павалокаю легкіх воблакаў. (Я. Колас) Мужчыны доўга яшчэ не разыходзі ліся з вартоўні. (Б.Сачанка) Ты, матуля-Зямля, усюды будзеш для нас самай яркаю зоркай свяціцца. (Н.Гілевіч) Заружовіўся бруснічнік. (П.Броука) Сказаць хацела нешта, ды, мусіць, бацькі засаромелася. (Я.Колас) А каганец, як бы губка, тлщца. (Ф.Багушэвіч) Ну, Ігнат, глядзі, брат, не дурэй, вучыся. (Я.Колас) Пасека аж белая ад іх, — нібы гэта не сіўцы, а ржышча выгарала, адлежалася пад сонцам, вымакла, як каноплі ў вадзе, а цяпер зноў узнялося шчоткай. (І. Пташнікаў) Спадзяваюся менш і лягчэй пераношу няўдачы. (П.Панчанка) Лічбаў п ісаць тата не ўмеў і аднаго дня не вучыўся ў школе. (Ф. Янкоўскі) А яна ліецца ды праз сенажаці і з дзявочых вуснаў і з цымбальных струн. (У. Дубоўка) І як гэта ен рукавіцы забыўся? (Я.Брыль) Не чакайце, што буду хваліцца перад іншымі мовай маёй. Хі ба хвал іцца з лесу крыніца, што грымотней яна за прыбой? (А. Лось) Чаго вам хочацца, панове? Які вас выклікаў прымус забіць трывогу аб той мове, якой азваўся беларус? (Я.Купала) Ты, мой брат, каго зваць Беларусам, роднай мовы сваей не цурайся, як не зрокся яе пад прымусам, так і вольны цяпер не зракайся. (А.Гарун) У маей душы пераклікаюцца яны чароўнай казкаю і сонца, і вясны. (Я. Пушча)

Урок 10 ГРАММАТИЧЕСКИЕ ФОРМЫ ГЛАГОЛА

Глаголы исключительно разнообразны по своим формам в речи В белорусском языке отдельный глагол может выступать в более чем 80 разных формах четырех грамматических категорий

1. Формы инфинитива. Каждый глагол имеет одну форму инфинитива Образуется эта форма в белорусском языке путем присоединения к основе глагола аффикса — ц ь или — ці, -чы Аффикс — ць имеют глаголы с основой на конечный гласный рабіць, шыць, стаць, пець, малоць, дзьмуць — дуть (при сочетании с аффиксом — ся пишется — цца рабіцца, шыцца и т д) Если же основа у глаголов оканчивается на согласныи, в инфинитиве они имеют аффикс — ц і, а после заднеязычных согласных г и к — чы.

везці (обратите внимание на место ударения в этих глаголах), весці, гнесціся, грэбці — грести, грызці, дзерці —р вать, драть, тереть, есці, знайсці—найти, ісці—идти,

класці, красці, лезці, месці, несці, паўзці, плесці, плысці, расці, раўці— реветь, сесці, скубці, трэсці, цвісці, и др;

адпрэгчы (запрэгчы) — отпрячь (запрячь), бегчы, берагчы, легчы, магчы, прэгчы, сцерагчы,