338 Дневник последнего похода Стефана Батория на Россию… С. 329.
339 См., например: Frost R.J.
The Polish-Lithuanien Commonwealth and the «Military Revolution»… Р. 25.340 Клаузевиц К. фон
. О войне. Т. I. С. 428, 430.341 Gorski K
. Historya jazdy polskiej. S. 109; Kotarsky H. Wojsko polsko-litewskie podczas wojny Inflanckiej 1576–1582 // SMHW. XVII. Cz.II. S. 141–145; Nowak T., Wimmer J. Historia oreza polskiego… S. 319, 350–351, 355; Plewczynski M. Liszebnosc wojska polskiego za ostatnich Jageiellonow (1506–1572)… S. 36.342 Тымовский М., Кеневич Я., Хольцер Е
. Указ. соч. С. 171.343 Клаузевиц К. фон
. Указ. соч. С. 428–429.344 Frost R.J.
The Northern Wars 1558–1721… Р. 107; Polskie tradycje wojskowe… S. 246.345 Nagielski M
. Spoleczny I narodowy sklad gwardii kr'olewskiej za dw'och ostatnich Waz'ow (1632–1668) // SMHW. XXX. Warszawa, 1988. S. 85.346 Frost R.J.
The Northern Wars 1558–1721… Р. 151; Nagielski M. Spoleczny I narodowy sklad gwardii kr'olewskiej za dw'och ostatnich Waz'ow… S. 92; Wimmer J. Historia piechoty polskiey do roku 1864… S. 201–202; Zarys dzielow wojskowosci polskiej do roku 1864. T. I. S. 459.347 Nagielski M.
Gwardia przyboczna Wladislawa IV (1632–1648)… S. 121.348 Kupisz D
. Smole'nsk 1632–1634. Warszawa, 2001. S. 242–245.349 Nowak T., Wimmer J
. Historia oreza polskiego… S. 417.350 См.: Baranowski B. Organizacja wojska polskiego w latach trzydziestych I czterdziestych XVII wieku. Warszawa, 1957. S. 236.
351 Тымовский М., Кеневич Я., Хольцер Е
. Указ. соч. С. 220.352 Baranowski B
. Organizacja wojska polskiego w latach trzydziestych I czterdziestych XVII wieku… S. 249.353 Frost R.J.
The Northern Wars 1558–1721… Р. 69, 147.354 Как отмечали Т. Новак и Й. Виммер, «…под Смоленском впервые в польской, а также русской тактике были применены тактические приемы, характерные для шведской и голландской школы…» (Nowak T., Wimmer J
. Historia oreza polskiego… S. 431).355 Frost R.J.
The Polish-Lithuanien Commonwealth and the «Military Revolution»… Р. 27–28).356 Frost R.J.
The Northern Wars 1558–1721… Р. 150.357 Wimmer J
. Woisko polskie w drugiej polowine XVII wieku… S. 36.358 Тымовский М., Кеневич Я., Хольцер Е
. Указ. соч. С. 226.359 Костомаров Н.И
. Богдан Хмельницкий. М. 1994. С. 144.360 Wimmer J
. Woisko polskie w drugiej polowine XVII wieku… S. 32.361 Nagielski M.
Gwardia przyboczna Wladislawa IV (1632–1648)… S. 142; Wimmer J. Woisko polskie w drugiej polowine XVII wieku… S. 34; Zarys dzielow wojskowosci polskiej do roku 1864. T. II. S. 31.362 Wimmer J
. Woisko polskie w drugiej polowine XVII wieku… S. 37.363 Ibid. S. 37.
364 Костомаров Н.И
. Указ. соч. С. 144–145.365 См., например: История Европы. Т. 3. М., 1993. С. 111–113, 117–118; Флоря Б.Н
. Иван Грозный. М., 2003. С. 396.366 Флоря Б.Н
. Указ. соч. С. 396.367 См., например: Османская империя и страны Центральной, Восточной и Юго-Восточной Европы в XVII в. Ч. 1. М., 1998. С. 191, 194.
368 Тымовский М., Кеневич Я., Хольцер Е
. Указ. соч. С. 229.369 Dlugolecki W
. Batoh 1652. Warszawa, 1995. S. 105–108; Wimmer J. Wojsko polskie w drugiej polowie XVII wieku… S. 42–49.370 Bobiaty'nski K
. Od Smole'nska do Wilna. Wojna Rzeczypospolitej z Moskwa 1654–1655. Zabrze, 2004. S. 47, 233–236.372 См., например: Wimmer J
. Wojsko polskie w drugiej polowie XVII wieku… S. 122., 125.373 Zarys dzielow… S. 36–40.
374 Расчеты произведены авт. по: Поршнев Б.Ф
, Тридцатилетняя война и вступление в нее Швеции и Московского государства. М., 1976. С. 203–204, 279. Для примера можно привести сведения о численности армий главных противников Речи Посполитой в годы «Потопа». В кампанию 1654 г. московский царь Алексей Михайлович двинул в пределы Украины и Литвы 4 армии общей численностью около 100 тыс. чел. (Мальцев А.Н. Россия и Белоруссия в середине XVII в. М., 1974. С. 25, 29, 59; его же. Война за Белоруссию и освобождение Смоленска в 1654 г. // Исторические записки. № 37. 1951. С. 128–129; Орловский И.И. Смоленский поход царя Алексея Михайловича в 1654 году. Смоленск, 1905. С. 8, 31; Сагановiч Г. Невядомая вайна: 1654–1667. Минск, 1995. С. 10). Швеция перед началом кампании 1655 г. имела около 55 тыс. солдат и офицеров, из них в Швеции, Остзее и германских землях более 50 тыс. (Wojna Polsko-Szwedzka 1655–1660. Warszawa, 1973. S. 131–132).375 Wimmer J
. Wojsko polskie w drugiej polowie XVII wieku… S. 122–123, 125.376 Wimmer J
. Wojsko polskie w przededniu wojny Polnocnej (1699–1702)… S. 357, 375–376.