Заўтрашнi дзень (на белорусском языке)

Чалавечыя твары ў гэтым натоўпе былi шэрыя, учарнелыя i прыгнечаныя. Усе iшлi цесна адзiн пры адным. Ужо не было тут нiкога такога, хто не пераступiў бы яшчэ мяжы памiж дбайнасцю аб сваiм выглядзе i абыякавасцю да ўсяго, апроч адзiнай думкi аб захаваннi жыцця. Вялiкае гора скiдае з чалавека нават i некаторыя ўласцiвасцi яго натуры. У гэтым вялiкiм натоўпе асуджаных на пакуты i гiбель былi ўжо i такiя, што не спадзявалiся на ратунак. Вiдна была высокая i худая жанчына з завостраным тварам i паднятымi ўгару плячыма. Няйначай, што яна многа месяцаў адбыла ў якiм-небудзь канцэнтрацыйным лагеры. Абхапiўшы яе рукамi за шыю i звесiўшы галаву цераз яе плячо, вiсела ў яе на спiне зусiм малая дзяўчынка з забiнтаванай каляровымi лахманамi нагой. Жанчына iшла размашной паходкай. Ззаду яе падганяў натоўп. А натоўп падганялi канвойныя. Дзяўчынка гула сабе пад нос бясконца адну ноту. Здавалася, што жанчына спяшае, каб хутчэй мiнуць тое месца, па якiм яна iшла ў той момант, i толькi. Але не да мэты яна спяшала. Бесперапынны стан псiхiкi ў напружаным прыгнечаннi можа знiшчыць у чалавеку iмкненне. Блiзка ад гэтай жанчыны iшоў нiзкарослы чалавек з распушчанымi рыжымi вусамi. Калi жанчына iшла роўна, нiкуды не гледзячы i не маючы перад сабой куды глядзець, то гэты чалавек бесперапынна раз-поразу азiраўся на бакi i назад. Здавалася, што ён нешта хоча зараз убачыць. I ўсе iшлi цесным гуртам то панылыя, то рухавыя. Абзывалiся дзецi, маўчалi дарослыя, шоргаўся аб дарогу стаптаны абутак, чуўся кашаль i часам голас канвойнага салдата цi палiцая. За ўсiм натоўпам iшлi два грузавiкi з аўтаматчыкамi i пешкам цяглiся палiцаi, цэлая каманда. Грузавiкi то спынялiся, каб прапусцiць наперад пешы натоўп, то даганялi яго. Следам жа iшла машына лёгкая, крытая брызентам, i ў ёй сядзеў малады нямецкi афiцэр, чысты i спрытны. З таго часу, калi ён з'явiўся ў гэтых мясцовасцях, ён больш, як калi раней, i вельмi многа ў апошнiя тыднi думаў аб сваей эўрапейскай цывiлiзаванасцi. I ў гэты дзень ён перажываў вялiкую прыкрасць ад таго, што прыйшлося яму, цывiлiзаванаму немцу, узначальваць такi азiяцкi спосаб перагонкi арыштаваных людзей. Калi трымацца законаў цывiлiзацыi, то iх трэба было б пасадзiць на грузавiкi. Няважна, чаго ён з'явiўся сюды i што яны яго не запрашалi. Важна тое, якiя формы надаць перагону iх з аднаго канцэнтрацыйнага лагера ў другi. Не ў тым сэнс, што ад iмя i iмем свайго фюрэра ён мучыць гэтых людзей на iх жа роднай зямлi i ў iх уласным доме. А сэнс у тым, каб рабiць усё гэта паводле законаў нямецкай цывiлiзацыi. А тут якраз не было грузавых машын, а яму хацелася як мага хутчэй здаць са сваiх рук арыштаваных, бо могуць быць уцёкi, а гэта пагражае яму знiжэннем пасады i пенсii. Да таго ж ёсць загад вышэйшага начальства аб пераводзе арыштаваных. Ён не мог знайсцi хоць якой уцехi ў думках, што ў гэты ж дзень будзе складзен i падпiсан акт, што гэтулькi вось людзей памерла ў дарозе, а гэтулькi ўцякала i iх застрэлiлi. (Хоць iх застрэлiлi за тое, што яны ад сваёй змучанасцi ў лагеры ўжо не маглi далей цягнуць ног i несцi на сабе малых дзяцей.) Уцехi ў гэтага немца не было таму, што ён быў уражлiвы i схiльны бачыць перад сабой самае горшае. Дык вось i цяпер яму ўсё здавалася, што палавiна забраных людзей зараз пабяжыць i ўцячэ, i яшчэ (хiба не можа быць?) перадушыць яго салдат. Да таго ж - партызаны. Ад гэтай думкi ў яго пачынала ў грудзях ныць i смактаць. Нарэшце ён такi знайшоў сабе ўцеху ў думцы, што ён выконвае вялiкую мiсiю сярод гэтых людзей - мiсiю нямецка-патрыятычную i цывiлiзатарска-эўрапейскую. Ён на заваяванай чужой зямлi i абкружан ворагамi. Нездарма вышэйшы за яго начальнiк выразна быў сказаў:

- Тут многа хворых i немагушчых, нi да якой работы яны не здольны, i карысцi ад iх мала. Гэта непатрэбны баласт. Але ён у дарозе можа пабегчы ўцякаць. Тады астаецца толькi адно: перастраляць iх усiх.