Бабалардын Урпагы. 3 китеп

Тектирден теке өткөндө,

Тектирдин чөбү эшилет.

Теңтуштардан кабар барбы,

Тек жайын анын ким чечет?

Күн нуруна жылтылдап,

Күмүшкө-күмүш кошулат.

Күлүстөндөр кеткен жак,

Күңгөйдөн ары созулат.

Ай нуруна жылтылдап,

Алтынга алтын кошулат.

Асылдар узап кеткен жак,

Айылдан ары созулат.

Адырда жатат кашка жол

Ал кашка жол нени айтат.

Айланып узап жол кеткен,

Абаларың кайрылбайт.

Осмондун эрке баласы,

Кайрылып келбей калыптыр.

Кайгыны элге чачыптыр

Курумшудан Байтур бар,

Кайдын уулу дагы бар,

Тирүүсүндө көргөнбүз,

Тапай уулу Жүдөмүш,

Байтемирдин уулу бар,

Кайрылбай калды канчалар,

Дагы канча жандар бар,

Ат көтөргүс арман бар.

Кашкарга кеткен досума,

Кат жазсам кабар берген жок.

Кайып болгон абалар,

Кайрылып бизге келген жок.

Анжиянда досум бар,

А да кабар берген жок.

Алыска сапар жол кеткен,

Абаларым келген жок.

Беш тогол болбой бел чечпейм,

Жаз келген чакты эсептейм.

Жаадыраган жаз чакта,

Жаркындарга багыштап,

Жаратып ыр чиймелейм.

Ай менен жылдыз тогошот,

Айдыңдуу тоодон жел согот,

Агалар кетти майданга,

Арман күн кандай күн болот?

Жаалы катуу суук болгон,

Жалган куран айы бар.

Азаматтар кетишти,

Алдыда кандай күндөр бар?

Тогуз тогол айында,

Тоңдун жерин аралап,

Тору ат минип сабалап,

Алыскы кан майданга,

Агалар кеткен ыраактап.

Андан бери закымдап,

Айланып учкан канча убак,

Ой, айланып учту канча убак.

Ай, Үркөр жылдызга

Акырын барып жакындайт.

–Азаматтар келеби?

Акырындап кеп таштайт.

–Агаларың келет,-деп,

Үркөр жылдыз жооп айтат.

Абалар али келе элек

Арылдап учту канча убак.

Ай жаңырган убакты,

Ай арасы дечү эле.

Агаларым сапар барып,

Кайсы өтөккө кончу эле?

Аймактагы өтөктөрдүн,

Аралап баарын карадым.

Карасам да таппадым,

Кандаштардын караанын.

Байркыны айтпасак,

Башталманын баары өчөт.

Абалкыны айтпасак,

Абалардын аты өчөт.

Кылымдардан келаткан,

Кыйма-чийме даңкы өчөт.

Байыркынын тарыхын,

Баштабаска амал жок.

Эзелкинин тарыхын,

Эстебеске чара калган жок.

Ой, эч деле амал калган жок.

Борду менен өтөөрсүң,

Ботолуу төө жетелеп.

Боорлоруңу эстей жүр!

Боордошум шоңко тууганым!

Кулгуна менен өтөөрсүң,

Кулундуу бээ жетелеп.

Кулундарыңы эстей жүр!

Курумшу, кыпчак тууганым!

Бүлөөлү таштан өтөөрсүң,

Бүлөөлү журтту көчүрүп,

Бүркүттөрүңү эстей жүр!

Бүтөбай, саруу тууганым!

Оо, Бүтөбай, Саруу тууганым!

Улуу тоонун боорунан,

Улар кушту кармабайм.

Улар кушту кармасам,

Балапаны жайраган.

Барандуу учкан бүркүттүн,

Балапаны жетилген.

Керилип учуп зоокадан,

Кең мейкинди жиреген.

Жоокердин калган балдары,

Жоокер болуп жетилди.

Кооп туудурган азаптан,

Коргоп турат мекенди.

Сапардап жалгыз жолочу,

Сабына келип кошулган.

«Кара көйнөк» журту өсүп,

Каадалуу жерим толкуган.

Ой, каадалуу жерим толкуган.

Көзү өтүп кеткендерге,

Кайгырып куран окуйлу.

Алардын тагдыр жолдорун,

Аңдабай кантип коёлу.

Алар тирүү болгондо,

Жүрмөк болчу биз менен

Жүзүн көрүп күн нурунун,

Жүздөшүп турмак эл менен.

Алар тирүү болгондо,

Көңдөй жери байымак.

Көөдөнгө батпай кубаныч,

Кара көйнөк шаңданмак.

Жазмыш экен не кылалы,

Жараткан бизден айырды.

Эл алдында алардын

Элесин эстеп сыйлайлы.

Көзү өтүп кеткендердин,

Топурагы торко болсун!

Урпагы, урук, тууганына

Улукман аке жар болсун!

3-БӨЛҮК

ЭЛЕСИ ТУРАТ ЭСИМДЕ

Дүйнө- өмүр уул бердиң, бала бердиң,

Дүйнө-өмүр алоолонуп жана бердиң

Неге сен алыс кеткен сапарыңдан,

Ээри жок жайдаклаып кайра келдиң?

Дүйнө-өмүр, энчи бердиң, үй- жай бердиң,

Күн көр деп, бир керекти беленледиң.

Неге сен ыраак кеткен сапарыңдан,

Эскиртип канатыңды кайра келдиң.

Алыкул

Кыргыздын улуу акыны

Дүйнөдөн өтүп кеткендердин жакшы жагын гана

эстеңиз, жамандарына тил катпаңыз.

. Мухаммад Пайгамбардын осуяттары.

***

Көзү өтүп кеткендерди эстөө жакшы нерсе, аларга

куран окуу андан дагы жакшы нерсе, ал эми аларды ыр кылып,

унутпай эскерип жазуу, тирүүлөр үчүн бактылуу көрүнүш.

Байыркы түрк макалы.

***

Актан үчөө

Жаштын тиши ак,

Карттын чачы ак,

Өлгөндүн сөөгү ак.

Ыраактан үчөө

Өлгөн адамдан күн ыраак.

Аты начарга жол ыраак.

Кедейден бакыт ыраак.

Байыркы Монгол эл ырлары.

**

Жаманбы, жакшыбы көзү өтүп кеткен ар бир адамдын

өмүрү тирүүлөр үчүн санжыра же жомок.

Автор.

Өз өңүн улам көрсөтүп,

Жерде өсөт жашыл чөп.

Өктөм өмүр жакындай бир келип.

Өзүнүн жүзүн ачат өнүмдөп.

Өмүр сүргөн тирүүлөрдүн катарынан

Өлгөндөрдүн саны өтө көп.

Ойлонтуп бизди салып бушайманга

Ошол үчүн бу ааламда арман көп.

Бир үйдөн бирөө кетсе эле.

Калгандары аны эстеп кайгы жейт.

Өлгөн адам жалгыз эле өзү кетпей,

Тирүүлөргө арманды үйүп кетет.

Ошол үчүн кээ бир кезде тирүүлөр

Оттугу жок алоолонуп күйүп кетет.

Ошондуктан тирүүлөрдүн жүрөгү

Сөзсүз эле өлгөндөргө байланыштуу,

Бу дүйнөгө бир келип, бир кетесиң,

Ошол үчүн жашоо деле азаптуу.

Автор.