Бабалардын Урпагы. 3 китеп

Жанында турган адамдын,

Бөйрөктөрү бүлкүлдөп,

Кагын болуп калгансып,

Кабыргасы сүлкүлдөп.

Эси оогон күлкүдөн.

Өлүп калган адамды,

Оюна койбой күлдүргөн.

Көп сөз кылаар эрмеги,

Көнөчөктүн тентеги,

Кайран киши бир келген,

Кайрылгыс болуп жол кеткен.

Мына ошол баяндарды,

Ырдап берип ыр кылгам,

Колумдан келчү иш экен,

Андан башка не кылам.

***

Кыйкырса тоолор коштогон,

Тоолор өңдүү тоо болгон.

Бакылдап келип сүйлөсө,

Башка адамдар таң калган.

Уулу кетип урумга,

Кызы кетип кырымга,

Балдары тың чыгып,

Атагы калып артында

Жолукканга кеп айтып,

Жон-жондорду жайлаган.

Тоолордо үнү таралган,

Токтосун деген ата өтүп,

Токтобой жылып көп заман.....

***

Ат үстүндө эрлерди,

Аңтара салып бөктөргөн,

Күлүктү минип шамдагай,

Боюу узун далдагай.

Ичинде такыр кири жок,

Башкага жаман оюу жок,

Кармаганын капшырган,

Кем калбаган баатырдан.

Баякун деген бабадан,

Башкача бир кеп айтам.

***

Тогузбай менен Сасыке,

Тоолуу жерди жайлаган.

«Кан жайлоого көчөм» деп,

Кашка атын байлаган.

Карала уйду баш кылып,

Кара өтөккө айдаган.

Караан кылаар бала жок…

Кашка ат калды чабылбай,

Кара уюу талаада,

Калып калды айдалбай…

***

Ысмайыл деген ата өттү,

Ылаачын таптап, куш салып,

Ылдыйга тайган агытып,

Күлүгүн чаап, кар ызгытып.

Атыгай Колот, Иймекке,

Ак боз атын чаптырып,

Учуп жанган өмүргө,

Учкул элес калтырып.

***

Кыркалакей тизилип,

Кыраң менен көч өткөн.

Ой Булакка койлорун,

Огой абам жөнөткөн.

Оо, дүйнөгө бу да өткөн,

Акылман жана жөнөкөй,

Алтынга бергис жан өткөн.

***

Туугандарым бар эле,

Көзгө чабаар атанган.

Тартынбай туруп таяк менен

Тарсылдаша чабашкан.

Көз чабышкан ал учур,

Көрүнбөй эми артта калды.

Көрсөтүп жаңы ыкманы,

Көз чукуулар башталды.

«Көз чукуурдун айлы»,– деп,

Көрүнгөн эл атайбы.

Жаңы ысымды биз алып,

Жаркырап-жайнап жашайлы,

Жакшы күнгө баралы.

Алдыда шаң майрамды,

Шаттуу тосуп алалы.

***

Көч алдында узаган,

Үйүр-үйүр жылкы өттү.

Отордогу жылкыны,

Оторчу агам кууп өттү.

Кененбай сүйкүм абалар.

Урманбеттин Көчкүнү,

Ысмайыл уулу Ишенбек

Жылкычы эле баардыгы,

Жылдыздантып адырды,

Шаңданышат баардыгы,

Шарактата жылкыны.

Шагылдуу тоодон кайырган.

Күлүктөрүн жарышта,

Күргүчтөтүп айдаган.

Шам кулактуу жылкылар,

Шамалдай болуп баратат.

Куйрук жалы жылкынын,

Куюндап желге таралат.

Жылкынын үйрү арылап,

Жылып учат жылга менен

Жылдыздуу биздин абалар,

Жылкысын айдап сабалаар.

Ичип койуп кымызды,

Иштин баарын шай кылган.

Урматтуу биздин абалар,

Унутулбайт жадымдан

Элеси эсте сакталып,

Эли-журтум даңктаган.

***

Аляз абам бар эле,

Акылы кенен дайрадай.

Арбын жыл бирге жашадык,

Айдыңдуу тоону аралай.

Улуу тоого мал жайып,

Ошол күндөр ажайып,

Атак менен урматталып.

Ала барман адам эле.

Күлкүлүү жан, шайыр эле

Чоң Таш, Арпа Тектирди,

Чогуусу менен жайладык.

Кычыраган сууктарда,

Кышында бирге кыштадык.

Кара Каман, Чатыр Ташты,

Ат Жайлоону, Суук Төрдү,

Жайында бирге жайладык.

Калдайып жаткан ашуудан

Кар бороондо бир аштык.

Булуттуу тоонун койнунда,

Буйгатка малды кайырдык.

Кымыз куюп, айран ичтик,

Жылкы союп, чучук жедик.

Мемиреп алып токтобой,

Мезгилдер сызып уланат.

Урматтуу ушул адамды,

Унутуп салсам мага уят.

Ак кагазда аты калбаса,

Арманымды ким туят?

Атаңдын көрү шум ажал,

Арбын жанды жалмаган.

Керилген сонун адамдар,

Келбейт тура кайрадан…

Эсилдердин карааны,

Эске келип жайнаган.

***

Дүйнөдөн айткан жаңылык

Дүйшөнбай агам бар эле.

Чын-тамаша кеп менен

Чыгарма жазчу бат эле.

Таптырбай узап кетиптир,

Таалайлуу өмүр жылдары.

Тамаша айткан адамды,

«Капилет кайда кетти?» деп,

Караанын турам таба албай.

Шек билгизбей жоголгон,

Шекшимал өткөн жылдар ай,

Ошол куудул адамды,

Оюма кееде түшүрөм.

Акырындап суюулуп,

Арабыз улам бөксөргөн.

***

Дөгдүрдүн уулу Мукамбет,

Баралында тың чыккан.

Адабий сынды аркалап,

Аалыга кеңеш, кеп айткан.

Дала жылы кезитте,

Дайындуу жумуш иштеген,

Турак жайын сагынып,

Туугандарга көп келген.

Көөнөрбөс эли эскерген.

Көзү өтсө да туягын,

Айлындагы мектебине,

Аты аталып шумкарды.

***

Чымындуу агам Байсерке

Чыйрак чыкты жашынан.

Чыгармасын бап жазып,

Чыныгы ырды калтырган.

Бурулушта учкан куш

Букарга жолун улаган.

Кайрылышта кара куш,

Казанга барып окуган.

Эр жигит өтүп кетсе да,

Эли-жери эскерет.

Унутпай ушул аганы

Урматтуу атын эстешет.

Айлымдын көчөсүнө.

Анын аты берилген.

Чыкпады такыр тизмеден

Ысмы калды тарыха,

Көз алдыга элестеп

Баласы да тың чыгыпыр,

Санжыра китеп тизмелеп.

***

Орозакун агабыз,

Окумал чыкты башынан.

Ордо борбор калаага,

Ошондо эле таанылган.

Жалындуу өмүр жайнаган.

Жаш чагында жайраган.

Эли эстеп уланын,

Эсине салат кайрадан.

***

Түмөнбай айткан санжыра,

Түгөл жептей калды да.

Канай жана Эсенгул

Калкына болгон акылман.

Караңгыда жол тапкан,

Капилеттен сөз ачкан.

Кыйын кезде журтун коргогон,

Өзүчө эле чеп коргон.

***

Абатай абам эсимде,

Абалап жылдар сызса да.

Караансыз жылдар закымдап,

Кайрылгыз алыс калса да.

Карлыгач куш жете алгыс

Кайрылгыс жакка барса да.

Кара-Көңдөй калың журт!

Калдайып жаткан ушу журт!

Тоолуу жерде Торгой журт!

Топуктуу эл ушу журт!

Айдыңдуу деп барктаган,

Арбагын сыйлап даңктаган,

Караанын такыр көргөзбөй,

Качса да далай замандар,

Даңктуу өткөн адамдын,

Дайындуу атын чыгарып,

Даңазалаар адам бар.

Айлындагы көчөсү

Анын аты аталган.

Ушундай улуу адам,

Унутулбй эске салынган.

***

Элчибай менен Талканбай,

Элине эмгек сиңирген.

Караан болгон бир далай,

Кары, жашы аларды,

Кайрылып эстейт унутпай.

***