Беларусь. Памятное лето 1944 года (сборник)

У наступным 1948 г. новая вуліца каля Аўтазавода стала праспектам Чырвоных партызан [ц, арк. 39]. Чаму для гэтага была выбрана менавіта такая назва і месца, становіцца ясна, калі адкрыць карту Мінска. Пачынаецца праспект Чырвоных партызан (сёння – вуліца Цэнтральная) ад Магілёўскай ша-шы, па якой у Мінск 16 ліпеня 1944 г. увайшлі для ўдзелу ў парадзе беларускія партызаны. У Мінску ўжо існавала вуліца Партызанская, названая яшчэ ў 1920-я гады у гонар Козыраўскіх партызан, якія выступалі супраць немецкіх акупантаў у 1918 г. Таму з’явіўся менавіта праспект Чырвоных партызан. Хоць лічыць гэтую назву ўдалай нельга, бо яна правакуе на ідэалагічна няправільныя меркаванні.

У 1949 г. адна з вуліц Трактаразаводскага пасёлка была названа ў гонар члена падпольнай трупы «Маладая гвардыя» Алега Кашавога, пра якога ў тыя гады ведаў увесь СССР. У наступным годзе была ўшанавана памяць аднаго з першых партызан Герояў Савецкага Саюза Ціхана Бумажкова [12, арк. 162]. Далей амаль 10 год ніякіх новых найменаванняў у гонар удзельнікаў партызанскага і падпольнага руху не было. Калі не лічыць адну маленькую вулачку на ўскраіне Мінска, названую ў 1957 г. у гонар легендарнага дзеда Талаша.

Часы хрушчоўскай «адлігі» прынеслі змены і ў гарадскую тапаніміку. Так, у 1959 г. пачалася мемарыялізацыя ўдзельнікаў Мінскага антыфашысцкага падполля, існаванне і дзейнасць якога былі афіцыйна прызнаны рашэннем Бюро ЦК КПБ [1, с. 168]. Ужо ў наступным 1960 г. гэта знайшло адлюстраванне на вулічных шыльдах Мінска: рашэннем Мінскага гарадскога савета вуліца Іпадромная была перайменавана ў гонар аднаго з актыўных дзеячаў Мінскага падполля Героя Савецкага Саюза Мікалая Кедышкі [9, арк. 515]. На доме, дзе знаходзіўся штаб падпольнай арганізацыі «Андруша», стваральнікам якой з’яўляўся Кедышка (вуліца Магілёўская, 68), была ўсталявана мемарыяльная дошка. Цікава, але рашэнне аб ушанаванні памяці Кедышкі было прынята разам з перайменаваннем вуліцы Зялёнае кола ў гонар Веры Харужай – аднаго з арганізатараў партыйнага падполля ў Віцебску. У гэтым можна ўбачыць асцярожнасць, з якой падыходзілі партыйныя ўлады да прызнання Мінскага падполля. Разам з тым зноў пачалі называць вуліцы ў гонар партызан: у 1961 г. невялікая вулачка ў былой вёсцы Вілкаўшчына атрымала імя Марата Казея.

Прызнанне мінскага падполля адбылося і заставалася толькі чакаць зручнага моманту для ўключэння «падпольнага» пытання ў тэматыку Вялікай Айчыннай вайны. I такі момант наступіў у 1964 г., калі адбылося шырокае святкаванне 20-годдзя вызвалення Беларусі. 11 чэрвеня 1964 г. Мінгарсавет прыняў рашэнне № 172, згодна з якім «у мэтах увекавечання памяці актыўных удзельнікаў партыйнага падполля г. Мінска, загінуўшых у барацьбе з нямецка-фашысцкімі захопнікамі ў перыяд Вялікай Айчыннай вайны», 9 вуліц горада былі перайменаваныя ў гонар мінскіх падполыпчыкаў [7, арк. 194]. Так, імя рэдактара падпольнай «Звязды» Уладзіміра Амельянюка было нададзена новай вуліцы ў Заводскім раёне горада, у гонар Захара Галы перайменавалі Цнянскі завулак, Івана Кабушкіна – вуліцу Маладзёжны пасёлак, Ісая Казінца – Паўднёвую, Яўгена Клумава – Клубную, Дзмітрыя Караткевіча – вуліцу Аэрапорт, Георгія Сямёнава – Германаўскую, Канстанціна Хмялеўскага – Пак-гаўзную, а 9-му Чыгуначнаму завулку надалі імя Вікенція Шацько. Да ўсіх прапанаваных назваў дадаваліся падрабязныя біяграфічныя даведкі, падпісаныя намеснікам дырэктара Інстытута гісторыі партыі пры ЦК КПБ па партархіву С. Пачаніным [7, арк.195]. Заўважым, што амаль усе гэтыя вуліцы з’яўляліся другараднымі, нібыта для тых, хто прымаў рашэнне аб перайменаванні, быў больш важны менавіта факт перайменавання, а тое, што назвы вуліц вельмі рэдка будуць трапляць у эпіцэнтр гарадскога жыцця, зусім іх не хвалявала.

Другая палова 1960-х – 1970-я гг. не сталі «застойнымі» у справе мемарыялізацыі памяці беларускіх партызан і падпольшчыкаў: шмат называлі новых вуліц і пераймяноўвалі старыя, прычым вялікія. Можна меркаваць, што тэта было звязана з заняццем пасады кіраўніка ЦК КПБ Пятром Машэравым. Так, у 1967 г. дзве вуліцы былі перайменаваны ў гонар арганізатараў партызанскага руху. Даўгабродская стала насіць імя Васіля Казлова, а Каменная – Васіля Варанянскага. У наступным 1968 г. другая па важнасці траса – Мінска-Магілёўская шаша – была перайменавана ў Партызанскі праспект [13, арк. 66].

Наступнае ўшанаванне памяці пра Мінскае падполле адбылося ў 1969 г. на 25-гадовы юбілей вызвалення Беларусі. Адна з новых вуліц мікрараёна «Ракаўская шаша» была названа ў гонар члена Мінскага падпольнага гаркама КП(б)Б Васіля Жудро [2, с. 218 – 219]. У 1971 г. яшчэ дзве новыя і, заўважым, важныя для горада вуліцы былі названы ў гонар кіраўнікоў Мінскага падполля. Так, адна з іх атрымала імя сакратара Кастрычніцкага падпольнага райкама КП(б)Б Мінска Мікалая Каржанеўскага, а другая – сакратара Чыгуначнага райкама Івана Матусевіча [8, арк. 35].