Беларусы, вас чакае Зямля

Дунiн голас, здавалася, кпiў зь яго й квялiў яго. Юнак зiрнуў на яе коса.

— Пры чым тут рымскi палкаводзец? Так было.

Не, ня тое тады сказаць хацелася. Цяпер на бальконе Казьляковай хаты, з гарой Замкавай перад вачмi, шчымела сэрца. Стаяла перад iм яна, усiмi адценьнямi сакавiтага хараства распраменiўшыся, а ў задуманых i журлiвых дый гарэзных вачох загаралiся й танцавалi вясёлыя агеньчыкi. Вусенкi абяцалi пяшчоту, салодычы. I ў галаве ягонай гнязьдзiлiся словы, проста паэзiя-малiтва да дзяўчыны, якую нiколi-б не асьмелiўся выказаць:

«Дунечка, каханая цацанька мая! Прыгарнi, абдымi мяне, сьцiшы пажар у сэрцы маiм. I адно намякнi. Сьледам за табой пайду, разам дзетак будзем вучыць, можа лёс свой зьвяжам»…

«Не, гэта занадта празаiчна. Тут трэба было-б прыгожай Купалавай цi Багдановiчавай паэзiяй» — думаў Янук. Сама важнае, што карцiла яму, каб неяк зусiм канкрэтна выказаць дзяўчыне свае пачуцьцi. Ня мог адважыцца, проста забiрала дыханьне. I прыгадвае, што стаяў, хоць i прасiла побач яе прысесьцi. I пазiраў на яе зь пяшчотаю, сiлiўся думкамi, мабiлiзаваў адвагу, каб сказаць нешта надзвычайна важнае, прост-напраст манументальнае, такое, чаго зусiм не абдумаў, але што абвязкова мела быць сказанае. А замiж гэтага выйшла простае i ў гэным часе й месцы навет недарэчнае:

— Знаеш, Дуня, я табе пiсьмо зь Вiльнi напiшу, добра? Адпiшаш?

Дзяўчына ўважна зiрнула на яго. Цi здалося яму, цi ў тых каханых вачох кпiны?

— Ага, добра, адпiшу, — буркнула.

I маўчаньне. Яна нахiлiлася, сарвала галiнку верасу й разглядала яе. Калi-б Янук мог тады пасяброўску неяк выказаць тое, што хацеў цi думаў. Эмоцыя замiнала. Час ляцеў i Янук бачыў, што дзяўчына чакала пачуць ад яго нешта больш значнае, калi ўжо ня зусiм урачыстае. Гэта-ж, як-нiяк, расставаньне. Ужо шарэла. На захадзе выразна зазьзяла Мiлавiца, калi Дуня ўстала. У вачох яе анi ценю звычайна прысутнае там гарэзьлiвасьцi. Васiлькi пазiралi проста, напорыста, быццам хацелi Януку дзесьцi ў душу зазiрнуць.

— А я думала…

На твары зьявiлася заклапочанасьць, расьцярушанасьць.

— Думала, што ты i я… Дык не. Ну едзь. Так i трэба, Янучок. Едзь! Скора тамака пра мяне забудзешся й якую гарадзкую паненку знайдзеш… Нiхай сабе…

I яна раптам зьнiкла. Апошнiя словы, сказаныя зь вялiкiм нацiскам, тонам нейкай фiнальнасьцi. Дзяўчына зьнiкла з вачэй, а Янук, гарачынёю твар залiты, ногi аслабелыя, стаяў i дрыжэў, ня ведаючы цi дагнаць Дуню й прасiць прабачэньня, i… Пазiраў на выседжанае ў траве месца, хацелася стануць на каленi, пацалаваць яго… Або бегчы за ёю ззаду… Хацелася й тое й гэна, а ён стаяў у ненаважанасьцi, i прадчуваў, што ня зыйсьцi яму з наканаванай дарогi. Дзесьцi збоку ў мiражы памяцi стаяў Падгайскi й Грышкевiч, i хлапец больш адчуваў чым усьведамляў, што пойдзе за iхнай парадай. Праўда, Дуня выразна сказала, што хацела-б разам зь iм дзетак вучыць. Як шкада! Прыгожа выглядала-б ягоная будучыня…

Вялiкая вёска, у якой шмат дзетак. Школа, абавязкова прасторная, зь вялiкiмi вокнамi ўва ўсiх чатырох сьценах. Яе абступiлi навокал стройныя бярозы. Школа поўнiцца шчабятлiвымi звонкiмi галасамi, гудзе магутнай песьняй. А ў пагодныя надвячоркi яны, Янук i Дуня, напоўненыя шчасьцем каханьня, вандруюць па нiвах побач сьпелага збожжа, або блудзяць у бары. Так сабе павольна, бязь сьпеху, насалоджваюцца плённаю восеньню. Сядаюць на мяжы пад волатам дубам i Янук чытае дзяўчыне свой апошнi верш, ёй прысьвечаны. Дуня скваплiва ловiць кожнае слова.

I васiлькамi расьцьвiлi
каханай маей вочы,
якога шчасьця на зямлi
ня сталi мне прарочыць?
Узьлёт парываў, маладосьць,
i шал нязбытых мараў…

— Ты гэта пра мае вочы, Янучок?

— Ага, пра твае…

Так магло-б быць. Але ў Януковых руках, на бальконе вiленскай Казьляковай хаты, лiст ад Дунi. Яна там далёка, у нейкай Бярозаўцы ля Докшыц, а ён тут, адзiн, самотны. I да яго дзяўчына цяпер прамаўляе буйным, размашысты, крыху налева нахiленым почыркам:

«У мiнулую нядзелю заяжджаўся да мяне франьцiк Вайцяхоўскi. Прыпхнуўся на сваiм неадлучным ровары. Ня люблю гэтай рыцыны-нахаба, ледзь адвязалася».

Такой весткай Янук не на жарты затрывожыўся. Радкi пра Вайцяхоўскага ў лiсьце даволi скупыя. А што там запраўды сталася? На настаўнiцкiх курсах называлi яго аблiзанай авечкай таму, што часаў свае блёнд валосы так, быццам яго авечка цэлую ноч лiзала. Паходзiў недзе iз старой засьценкавай шляхты, заўсёды франьцiўся, голасна рэклямаваў свой беларускi патрыятызм i заўсёды хвалiўся вялiкiмi посьпехамi ў дзяўчат. Паважнейшыя дзяўчаты адганялi яго, як назойлiвага авадня, але гэта нiяк шляхцюка не ўтаймоўвала. На кпiны хлопцаў, зусiм не пакрыўдзiўшыся, адказваў:

— Якiя вы, хлопцы, малакасосы! Дз дзяўчат трэба проста дабiрацца. На тое-ж яны й дзяўчаты.

I звычайна Вайцяхоўскi адыходзiў ад «малакасосаў», паiдыёцку распраменьваўся ягоны твар, калi засьценкавы Дон Жуан пачынаў загаварваць зубы наступнай сустрэчнай дзяўчыне.