Bizi umidsiz qoyma

K?ndin basqa sakinl?ri kimi t?s?rrufatla m?sgul olurmuslar, mal-heyvan saxlay?rm?slar. Q?s? Araz q?raqlar?n?, Hasan? bag?, S?g?rt duzl?rini otar?r, yay? Alcal?ya, ?v?likliy?, Miyand?r? yaylag?na qalxarm?slar. S?r?fnis? qocam?n dediyin? gor?, uc yuzd?n cox qoyun-kecil?ri, on-on bes sag?lan iribuynuzlu mal-qaralar? var?ym?s. Sovet hokum?tinin dalgas? onlar? yaylaqdan en?nd? vurub. Kicik k?ndl?rin birl?sdirilm?si, kollektiv t?s?rrufat?n yarad?lmas? m?s?l?si ortaya c?xanda Huseyxan babama bolsevik dostlar?ndan kims? qabaqcadan x?b?r g?tirib. Deyib b?s n? durmusan, t?z? hokum?t g?lir, ?lind? n?yin var, ham?s?n? alacaq, ozunu d? kulak damgas? il? damgalay?b Sibir? surgun eliy?c?k. Huseyxan babam da ha yenis?-yoxusa fikirl?sir, bir car? tapa bilmir. Hokum?tl? hokum?tlik eliy?si deyil ha… Gozun baxa-baxa on ill?rl? z?hm?t c?kib t?s?rrufat yaradasan, g?lib qap?ndan y?g?b aparalar, c?qq?r?n? da c?xarda bilm?y?s?n, bir soz dey?mmiy?s?n. Bununla da qane olmayalar, ad?n?n qabag?na bir kulak nallay?b ozunu gond?r?l?r ged?r-g?lm?z?, xaraba qalm?s Sibir?. N? s?nin ail?-usag?ndan x?b?rin ola, n? onlar?n s?nd?n… Sonra da kim harda oldu, oldu…

“Ag?ll? fikirl?sinc?, d?li vurub cay? kec?r” deyibl?r. Huseyxan babam da fikirl?sm?kl? c?x?s yolu tapa bilm?y?c?yini gorub gec? il? t?s?rrufat?n? surur Araz?n o tay?na. S?r?fnis? qocama da taps?r?r ki, haz?rlas?n, bir gec? d? g?lib sizi aparacam. S?r?fnis? qocam?n da el? o vaxtdan gozu yolda, qulag? s?sd? qal?r, amma n? Huseyxan babam onlar? aparmaga g?lir, n? d? bir x?b?rini al?rlar…

Rus qaradovoylar? Araz boyu muhafiz?ni el? gucl?ndirirl?r ki, n? o taydan b?ri, n? bu t?r?fd?n o taya bir adam ged? bilir. Sonra da uc-dord yerd?n tikanl? m?ftill?r c?kib bird?f?lik ?laq?ni k?sirl?r. Huseyxan babam o tayda qal?r, S?r?fnis? qocam da iki korp? usaqla bu tayda.

–Dey?s?n buralara birinci d?f?dir g?lirsiniz? – Surucunun s?si m?ni fikird?n ay?rd?.

–Nec? ki? – Sual?n m?nas?n? basa dusm?diyimd?n d?qiql?sdirm?k ist?dim.

–Heecc! Bel? gorunursunuz. – Surucu cavablad?. – Fikriniz, diqq?tiniz gerid?di. El? hey Araz t?r?f? bax?rs?n?z…

–H?… el?dir… Fikir-x?yal insan? rahat burax?r ki…

–H?l? xeyli yol ged?c?yik. Bir ist?yiniz olsa, utanmay?n, deyin. Cay-filan, ayaqyolu…

Dinm?dim. Bayaqdan hec fikir verm?misdim, indi baxd?m ki, boyrumd?ki arvadla kisi x?s?n-x?s?n dan?s?rlar. Qabaqda oturan da, masallah, div yuxusuna getmisdi, bir xorultu-n?rilti salm?sd? ki… Deyirdin b?s, bu d?qiq? mas?n?n hava filtirl?rini sorub ic?riy? g?tir?c?k.

Basa dusdum ki, surucuy? sohb?t el?m?k ucun yol yoldas? laz?md?, amma bu, indiki halda m?nlik deyildi. Hec bir soz dem?d?n uzumu bayaqk? s?mt? cevirdim. Surucu d?, dey?s?n, bunu basa dusdu v? daha hec bir soz dem?di.

…S?r?fnis? qocam omrunun sonunad?k s?ks?k? ustund? yasad?, gec? d?, gunduz d? gozu Xacamas yal?nda, qulag? xos x?b?r sorag?nda qald?. S?ks?nbesi adlay?b, doxsan? haxlayanda art?q n? dizind? t?p?r qalm?sd?, n? ur?yind? yag. ?ti d? ?rimisdi, bir sumuk, bir d?riydi. Amma umidini uzm?misdi, el? hey gozu yol c?kirdi, bayat?larla ozun? t?skinlik verirdi: “Ham?n?n ged?ni g?ldi, b?s m?nim ged?nim han??”

…Bir gun x?b?r g?ldi ki, b?s ham? Araz?n q?rag?na toplass?n, tikanl? m?ftill?ri q?r?b dag?dacaqlar. Hokum?tin z?if vaxtlar?yd?, olk? daxild?n dag?l?rd?. Bir t?r?fd?n d? erm?nil?rl? dava q?z?smaqdayd?. Ancaq hec kimin agl?na g?lm?zdi ki, tikanl? m?ftill?r q?r?la bil?r. Yatsayd?n, hec yuxuna da girm?zdi bu. Amma bu bel?ydi, s?n dem?, tikanl? m?ftill?rin q?r?lmas? il? d? hokum?tin dag?lmas?n?n sur?tl?nm?si baslayacaqd?.

Ham?m?z Araz cay?n?n q?rag?na toplasd?q. Qonsu k?ndl?rd?n d? ax?s?b g?lmisdil?r, usaql?-boyuklu bir nec? yuz adam olard?q. Bununla bel?, cur?timiz n? idi ki, tikanl? m?ftill?r? yax?n ged?k. T?s?vvur etdiyimiz kimi deyildi, tikanl? m?ftill?r boyunca s?rh?dci ?sg?rl?r d? duzulm?misdi, yaln?z s?rh?dci qull?sind?n bir ?sg?r durbinl? bizi musahid? edirdi.

S?rh?d xofu h?l? d? can?m?zdayd?. Biz hec vaxt s?rh?dd? yax?n getm?zdik. M?cburiyy?t qars?s?nda s?rh?d boyu add?mlayanda da o taya – Iran t?r?f? baxmaz, hec qolumuzu bel? t?rp?tm?zdik. D?f?l?rl? bel? hal oldugundan s?rh?dcil?r mal-heyvan otaran k?ndlini tutub zastavaya aparm?s, sorgu-sualla z?hl?sini tokmusdul?r.

“Ay, n? bilim, s?n Irana isl?yirs?n, agents?n, spionsan. ?linl? Irana isar? verirdin. De, gorum harda, kiminl? gorusurs?n? S?n? n? q?d?r pul verirl?r?” Bir sozl?, bas?n? asag? sal?b k?ndciliyini ed?nin d? bes d?qiq?nin icind? k?ndciliyini burnundan g?tirir, bu is?ql? dunyaya g?ldiyin? pesman qoyurdular.

Indi bizim cur?timiz n? idi ki, s?rh?d? yax?n ged?k, ya tutal?m, ?limiz? k?lb?tin al?b tikanl? m?ftill?ri q?raq, dir?kl?ri as?raq. Cox da ki, yuxar?dan sifaris g?lib. Gozl?y?k, qoy ozl?ri g?lib c?xs?nlar. Gor?k tikanl? m?ftill?ri nec? q?r?rlar.

Araz?n o tay?nda da xeyli adam toplasm?sd?. Bizd?n f?rqli olaraq onlar daha s?n gorunurdul?r; s?s-kuy sal?r, ucadan n? is? deyib q?sq?r?s?rd?lar, amma s?rbazlar goz? d?ymirdil?r.