Бурятские народные сказки. Бытовые

— Шамда энеэдэн, намда ханяадан. Шамайе иигээд эхил-Х9 гэжэ таажал байгаа эм, — гээд шубгэ шэ дээрэ уу-Ьандал, сайгаа салгидхуулба.

Энеэрэн Бадма бгэжл нэгэ бага залн абажа намдаад:

taps- амитанайнгаа юун байые анаарай, — гэбэ.

— Харин тэрэмни юун байгаа гээшэб…

— Зай, зай. Биш хуушанай ангуушан хадаа тухайлжал байнаб. Уряалгуй айлшан а а хундэтэй гр хлеэнгй, сошоо-гоод тэрьедулжэрхнэншни муу байна даа.*

— э! ш хндэтэйгввр. Муншье хрэтэр е меэм лалганааар.

— Таняагуйб гэнэ гш? ТэрээнтэйШни гл танилсуул-хал байхаб, — гээд, Бадма убгэжл уитаридаа орошоно.

Залуу хбун гл эртэлэн бодожо, сайгаа шанахаар т-хеэрбэ.

— Залуу нхэр, мэнэ гэээр сайлаадшье яалайбди. Шаруу-Лаяа асаржа шанаха, шарахаяа мэдэлши.

— э! Манай енаагаар хаана тиимэ бэлэн шарууан байха юм.

— бэлэн сэеэ шоно нохойн аманда оруулжархюужаб-ди, — гээд, Бадма бгэжл буугаа шал гажа звд, газаа тээшээ гарана.

Залуу хбн нхэрт харгышан боложо, урдань ороод ябана. Уданшьегуй хунды хушынгаа узуурта ерэжэ, эндэ шэ-бээлэн уугааб гэжэ огсомоор дуугараад, айнги нюдр нхэ-рэйнг урдааа хараад зогсоно.

— Хура бороодо шэбээлмээр зохид байра олоон бай-гааш, — гээд, Бадма убгэн тэрэ дороо мр сараа шэнжэл-бэ. — 'Хаана холо ошоо гэбэш. Энээн тойрон унаан лэ байха, — гээд. ута орьмой ногоо набтайса дараад харайан мр мщхэхэдэнь, арба гаран алхамай газарта томооо томо лэг-шэн баабгай харайса дээрээ унашаан хэбтэбэ., >4

— Зай, залуу нухэр! Наашаа дутэлэлшн. Хуншуухан унэр-тэй дхии хаягша нхэр танижа абалшн, — гээд энеэбхилэн байба.

Залуу хубуун харамсаараа:

— Ай, шдхэр абаг! Энэл шолмо намайе сошооон бай-балтай, — гэжэ гайхашаа баран байаар, — гы, энэ амитан юундэ ухэшэбэ гээшэб? — гэбэ.

— ршье х бэшэ….Шимни гайтайхан лэ хйхэрзн байбаш.

— Яагаад?..

— Нэгэ дахин бадашаад, ёбороод, баабгай алажархихадаа тэмсэлгй хсэтэй хн бай. наш даа, — гэжэ наада бариба.

— Бадма абгай; болнл даа.

— Баабгай гээшэ ехэ* сошомхой, уурганша юм даа. Хура бороогой уедэ бда шам шэнги хорохоёо тэндэ пуун гэхэдээ, хулеэгдээгуй шинии хашхараан, ёбороондо. гэнтэ. ехээр. айлан сошоондоо зурх Хахараад унашоол даа.

— Иимэ адар томо бэетэй аад, хэтэр айха гээшэнь оиирхолтой байна даа! — гэжэ залуу хб.н. убгэн, ангууша-найнгаа хэлэгшые этигээ юм гэхэ.

81. МЭДЭН БХЭ

Урда балар сагта Монголой нэгэ баатар ехэ хшэтэй байгаад барилдаха хниие "ложе ядадаг байгаа ха. Далайн хойно ехэ хшэтэй хн бии гэжэ дуулаад, тиишэ ошобо. Хэдэн хоног ябажа хурэбэ. Эгээ трн нэгэ дархалжа байан хнтэй уулзаба. Тэрэ хн эмээ-лэй буургэ сабшажа ууба. Монголой бхэ ураба: — мэдэн бхэ хаана уудаг бэ?

Дархалжа байгаашань мэдэн бхэ р мн байан юм. ламтая барилдахаяа ерээн хун гэжэ мэдэн бухэ мэдээд, сабшажа байан бргээрээ "тээ тэрэ байна" гэжэ зааба. Шхэдэнь бажууан модоноонь шэн гоожобо. Монголой Оаатаршье мэдэжэрхёод, мэдэн бухые орижо, зэд гааан-даа тамхи шангаар шэлээд гэбэ. Тиихэдэншье тэрэнь зэд гааанаинь хобшогоносо угшаба 1 Монголой бхэ хэлэбэ;

v""~" мэдэн бхэ та гээшэ гт? Тантай барилдахаяа аяар холын Монголоо ерэбэлби.

Тиихэдэнь мэдэн бхэ хэлэбэ: мины 'Мэ* би Р гээшэб. Барилдаха хсэлэнтэй ерэбэл,

"яи, о "Э?ЫТЭ5 ТРН барилдаад узыш, эжыемни хаяа аа, "амтаи зэнэ б&зэш.

апгЙГОЛОЙ б.хэ мэдэн бхын эхэтэй барилдаад, яахын аргагуй унашаба. Тиихэдэнь мэдэн бхэ хэлэбэ: ва1най? ЫД^ЭМНИ унаа аа "намтай жагсахагйш даа, барил-

Мп" * хэРЭггй, нютагаа бусаха болоош даа. таа буса бХЭ ЭХЭНЭР ХНДЭ Унаад. ехэ муулартай нютаг-

82. БХЭ БААЛГА

Урда сагта нэгэ угаа томо бэетэй, хусэ ехэтэй, ухаа муутай Бухэ Баалга гэжэ хун суудаг байгаа. Тэрэш алгуй ясанай хун гэлдэдэг. Тэрэ хун зондо аад тодхор табидаг, амар заяа злдэггй, адуу ма-лыень хулуудаг бэлэй. Адуунай хорёо соо ороод неэ малые вэеэрээ даража унадаг байсан юм. Эдихэдээ нэгэ хони ган-саараа эдндэг сэн. Гэргэн гыгр суудаг байгаа.

Нэгэтэ хндээр боосоо табяад, хадасаа гэрэйн шэнээн шулуу хамхалжа асараа. Хээгуур хоноод ябадаг, хндые ехээр аилгадаг байба. Хнд тэрэниие алаха гээд яашье дии-лэаэгуй.

Нэгэтэ далайн саанасаа ехэ хсэтэй баатар гаража ерэбэ. Амитан зон Бухэ Баалгые ерэсэн баатартай тудалдахыень далайн эрьедэ эльгээбэ. Хоёр баатар хэмнай урид шаахаб гэжэ жээрбэ татаба. Трн далайн саанахи баатар шааха болобо. Тяятээд гурба хоноод уулзахаяа хэлсээд тараба. Гурба xoj а*ад байхада улад зон далайн эрьедэ сугларба. Бхэ Баалга эрьея дээрэ байгаад гэнэ, ерэгшэ баатар хажуугаарнь нара уруу гурба тойроод, томо гэгшэ нюдаргаараа Бхэ Баалгыень тархи дээрэсээ доошонь табижархиба.

Бухэ Баалга нэгэ "ёг" гэжэ дуугараад элсэ уруу aJia'Ja? туласа орошобо. Хн зон одоош Бухэ Баалгааа салабабД гуща санан байтарнь, Бхэ Баалгань хл арай гэжэ элсэ. соооо татажа гаргаба. Тин толгоёо нэгэ эльбээд амарха гэж сууба. Далайн саанасаа ерэгшэ энэ лшымни дэр r3^f мэдээд, рынг хндтэ архи эдеэ асарха гэжэ захироа^ Бултадаа хн зон архидаба. Тиин наранай орохо багта Дя~ лНЙм саанахи баатар рынг хндээр rap гараа барилда-жа лшынхеэ мэидэшэлээд, Бухэ Баалгын урда байжа угЭ'