Бурятские народные сказки. Бытовые

енээхэн бгэн:

— Зэ, ши юун гэжэ таабаш? — гэхэдэнь, енээхэн бгэн:

— Хаба соохоноо ен сэсэн басагатайгаа иижэ таабабди: Хурса юум? — Хаанай хуулиаа хурса юумэ гы. Номогон юум? — Унтахада нойр номогон. Тарган юум? — Эдихэдэ ргэи дэлхэйн ногоон тарган, ТэрээиЬээ тарган юумэ угы, — гэбэ.

Шаажа номин хаан:

— Зуб! — гэбэ.

Баадха баянда:

— Шинни тэргэннишни булуу унагалаа г> гытэй хя

шортоо муу ябахагй юм, баян хн булюута булхайлжа ябаха-

гй юм, — гээд Баадха баинние хара гэртэ хаашхаба.

— Зэ, енээхэн бгэн! Маргааша нээн аргамжа томоод,

манайда ерээрэй, — гэбэ.

енээхэн бгэн гэртээ орлн орлиоор ерэбэ. ен сэсэн баса-га ни инь:

— Баабай юундэ орлёобши? Таабарииень буруу таагааб-

дин?

—. гы. Таабариин тайлба риие зб гээ. Баадха баяниие буруу таагааш, буруу унагыень абааш гээд, хара гэртэ хааш-хёо. Намайе гл нээн аргамжа томоод, тэрээнээ шэрэад

ерэхэш, — гээ.

— Баабай, ямар юумын анаан болобош. Эдеэлээд, амар-жа унта, — гэбэ.

ен сэсэн абхай ни coo солоомо унтангй томобо. Хаа-найда хурэхэ багтай болоходонь, баабайгаа бодхожо эдеэллээд: Солоомон аргамжаяа шэрээд хаанайда ошо, — гэнэ. Хаа-нанда хурэхэ барагтань, аргамжынь зр галдана. Тэрэиь дрэ дрэр баабайнь гарта хрэбэ. Тиигээд, енээхэн бгэн:

— Хаан баабай! Аргамжаяа аба, — гэнэ. Хаан гаража ерээд, мнгэн орьбоороон дайраад гэнэ. нээн аргамжа бу-тараад байна.

— Зэ, нээн аргамжа томоод, асаржа шадааш. Маргааша дахин ерэхэш. Харгыгаар ерэхэгйш, харгыгй газараар ерэхэгйш, ябагаар ерэхэгйш, морёор ерэхэгйш, теэд ерэхэш. дэрш ерэхэгйш, ниш ерэхэгйш, теэд ерэхэш. Ерээд газаамниш байхагйш, гэртэмниш байхагйш, теэд ерээд бай-хаш, — гэбэ.

енээхэн бгэн орлн орлиоор гэртээ ерэбэ. '.— Баабай, юундэ орлёобши?

— Ехэл айдуутай юумэ хэлэбэ, хаан баабай гээшэмнай.

Унаганаашье алахааан доротоод байнаб.

— Юун гэбэб?

— Маргааша ерэхэш гээ. Харгыгаар ерэхэгйш, харгыгй газараар ерэхэгйш, ябагаар ерэхэгйш, морёор ерэхэгйш, теэд ерэхэш. дэрш ерэхэгйш, ниш ерэхэгйш, теэд ерэхэш. Ерээд, газаамниш байхагйш, гэртэмниш байхагйш, теэд ерээд байхаш, — гээ.

— Ямар юумын анаан болобош. Эдеэл, амар, унта, ниин дунда баабайгаа эрээжэ бодхооно.

— Тэхэ унуулаад, харгын далан дээгр ябахаш. глвнн брлээр гэртэн ороод, боого дээрэн гэшхээд, ерээб гээрэй, — гээд табиба.

енээхэн бгэн тэхэеэ унаад, хаанайда хрээд, боого дээ-

рэнь байгаад, ерээб гэжэ хухирбэ.

— Юугаар ерээбши?

танаида эээт

Тэхэеэ унаад, харгын далан дээгр ерээб.

Хэды хэр болооб?

— Нара нарсаадй, р хираалжа байна.

— Хаана байнаш?

— дэнэй боого дээрэ байнам.

— Зэ, айн! Тиигээд, гэртээ хари. Маргааша би ошохоб. ен сэсэн абхайяа хэрээ ii а а га ад, эльгэн тараг гр байха гэжэ хэлээрэй, — гээд енээхэн бгые харюулба.

Харижа ябахадаа: хэрээ н гараха юм аал? — гэжэ гай-лажа, орлижо ябана. Гэртээ хрээд, ушараа орлйжо, уйлажа уугаад хэлэнэ.

Баабай, тбэн юумэдэ анаашэрхажа, орлижо яб'ахаш Эдеэлээд унта, — гэбэ.

Хойто глниинь хаан ухарга морёор ерэбэ. ен сэсэн абй хай харгын тооо харааар, газаашаа гйжэ гараад, солоогй зунгааа тжэ байна. Хаан тэргэнээн буугаад, эли харагша болоод, тлеэнэй хажууда ошоод, зунгааа тжэ ууан баса^ ганаа:

Ямар мэндээтэйгээр зунгааа тгээбши? — гэжэ у-

раба.

Баабаймни шлэ эдеэ. — Бээтэй хн шлэ эдихэемаал?

хэрээ н гараха юумэ аал? — гэхэдэнь, хаан дуугай болоод, гэртэнь оробо. енээхэн бгэн хэбтэнэ.

— Боыш. Худа оролсоеыл, — гэнэ. Тиигээд энэ тэрые хэл-сэнэ. — Гурбан хоногоор болзор гаргажа, басага манайда х-рэсэ хргэжэ ошыт.

енээхэн бгэн гурба хоноон хойно ен сэсэн абхайгаа абаашшаа ошобо. Тиигээд Шаажа номин хаанайда долоо хо-носо домог зугаа, найма хоног соо найр зугаа, юэн хоног соо ехэ зугаа хэжэ, арбадахи хоногтоо арай гэжэ тараба. енээ-хэн убгэн е наандаа иижэ зугаалаагйе зугаалжа гэртээ хариба.

Нэгэтэ Шаажа номин хаан бодожо Харжа Минаа хбгээ: «Моридоо эмээллэжэ агнахаа гарая», — гэбэ. Тиигээд хоюулаа моридоО унажа, номо аадагаа ахажа гараба.

Нэгэ хэды ябаад: «Хбн, хбн, мориноо л хдэлгэ лаа, — гэнэ. Харжа Минаа хбн мориноон буугаад, мориноо л хдэлгэнэ. Тиихэдэнь: „Шудхажа хбн боло! Мо-риной ул худэлгэхэд иижэ хдэлгэхэ юумэ аал?“ — гээд хбгээ налина. Тиигээд, агнангй гэртээ тэхэрижэ ерэбэ.

Шаажа номин хаан, бэрэеэ шага а бар доро 'ошоод, щагиа->

на.

— Яагаа нюдэнши нольбоотойб? — гэжэ ен сэсэн абхай

Харжа Минаа бгэнен урана.

— Баабаймни наляа.

— Юундэ наляаб?

— Мориноо л хдэлгэ гэхэдэн, мориноок буугаад, мориноо ул хдэлгэхэдэм, моримой л иижэ хдэлгэхэ юумэ

аал гээд наляа л даа.

— э, багаар наляал. Морнной л тиижэ хдэлгэхэ юумэ

аал? Би байгаа аан, бодохоёо болисош налиха эм. Мориноо

л хдэлгэ гэхэдэнь, морёо хатаргахадаш лын хдэлхэ эмнай, — гэнэ. Хаан шагнаад, гэртээ оробо.

Хойто глниин эсэгэнь: „Хбн агная, моридоо эмээл-лэ“, — гэбэ. Тиигээд агнахаа гарана. Нэгэ хэды ябаад, Шаажа номин хаан: „Хбн, мориноо л хдэлгэ“, — гэбэ. Хбн морёо хатаргаба. Эсэгэн хсэжэ ошоод: „Хбн, тгэсэг дээрэ гал тлн“, — гэбэ. Хбн мориноо буугаад, тгэсэг дээрэ гал тлижэ оробо. Эсэгэнь баа хбгээ тгэсэг дээрэ гал иижэ тлихэ юумэ аал гэжэ налижа налижа гэртээ тэхэржэ ерэбэ. Харжа Минаа гэртээ ороходонь, ен сэсэн хатаниин:

— Баа юундэ орлибош? — гэнэ.

— Баабаймни наляа.

— Баа ямар зэмэ хэбэш?