Çавал сарăлсан

— Эпир те санне икӗ хӗр вӑрласшӑн, — кулса тавӑрчӗ Павел.

— Мотри, сире, — кулчӗ Виктор Андреевич.

Хӑнасене пуринчен ытла пӑру вити килӗшрӗ. Чылаях пысӑк ҫурта икӗ пая пайланӑ. Пӗринче пӑрусем йӑлтах ирӗкре. Урайне улӑм сарса панӑ. Тепринче клеткӑсем. Унта ҫамрӑкрах пӑрусене вырнаҫтарнӑ. Икӗ пӳлӗмӗнче е сулхӑнрах.

— Анна пуҫарӑвӗ, — пӗлтерчӗ Виктор Андреевич. — Пӑрусене «Караваево» совхоз меслечӗпе сивӗре ҫитӗнтеретпӗр. Пӗлтӗр виҫӗ кӑмака пулнӑ, талӑкра икшер хутнӑ. Кӑҫал пӗр кӑмака та ҫук. Вӑтӑр кубометр вутӑ перекетенет, утмӑл пӑру вилӗмрен ҫӑлӑнать.

— Мӗншӗн утмӑл? — тӗлӗнчӗ Павел.

— Пӗлтӗр утмӑл пуҫ пӗтрӗ, кӑҫал пӗрре те катӑлман. Паратиф та илеймест, ӳпке те шыҫмасть, шӑршӑ та ҫук. Хам та тӗлӗнетӗп: хӗлле тулта вӑтӑр пилӗк градус сивӗ, витере пилӗк-ултӑ градус ӑшӑ. Пӑру сӑмсисенчен пӑс кӑна йӑсӑрланать, ҫппах нимӗн те мар. Тӗпӗртетеҫҫӗ кӑна. Вӑт чӗкеҫ, — йӑваларӗ вӑл пӑру мӑйнӗ, унтан ӑна ыталасах илчӗ, ачашласа лӑпкарӗ. Пӗчӗк хӗрлӗ вӑкӑр фермӑ заведующинчен ютшӑнмасӑр мӑйне тӑсса, ҫурӑмне авӑнтарса тӑчӗ. — Халь пурнатпӑр, — пӗчӗк ачапа калаҫнӑ пек калаҫрӗ вӑл пӑрупа.

Ҫурхи хӗвелпе ялкӑшакан кил хушшине тухрӗҫ.

— Паян ҫичӗ, сехетре парти пухӑвӗ. Сан пата чӗнме ямастӑн. Пыр, — терӗ Павел Виктор Андреевича.

— Матвеевич чирлӗ. Унсӑрах ирттерес терӗн-и?

— Вӑл сываласса кӗтсе тӑрсан… ӗҫсем нумай.

— Сан ирӗк ӗнтӗ. Пирӗн председатель унашкал хуҫаланаканнине юратсах каймасть.

— Юратасса ҫеҫ пӑхса тӑрсан… Валяй, валяй, парторг. Тӗрӗс тӑватӑн, — хутшӑнчӗ Александр Петрович.

Павел тӳрех колхоз правленине каймарӗ. Вӑл каллех сысна фермине таврӑнчӗ.

Кормокухня алӑкӗнчен пӑс явӑнса пӗтӗрӗнет, ҫурт хыпса кайнӑ тейӗн. Таврана пӗҫернӗ ҫӗр улми шӑрши тапса тухнӑ. Пӑс ӑшӗнче сысна пӑхакӑнсене палласа илме те ҫук, Федор Васильевич сасси ҫеҫ илтӗнет:

— Пӗр чанӗ пиҫнӗ. Хупӑр. Вутта ахалех ҫунтаратӑр.

— Эй, кам пур, тухӑр-ха, — чӗнчӗ Павел.

Федор Васильевич васкамасӑр пӑс ӑшӗнчен мӗкӗлтетсе тухрӗ, алӑк енне ҫаврӑнса кӑшкӑрчӗ:

— Вите тусанӗсене тасатӑр. Атту, леш, районтан килни, хитре плащне йӑлтах вараласа пӗтернӗ.

Павел енне ҫаврӑнса ҫапла каларӗ:

— Эс те ун пиркиех килтӗн пулӗ-ха.

— Ҫапла. Йӗрке ҫукрах фермӑра.

— Сысна пур ҫӗрте — пылчӑк ӗнтӗ. Ӗмӗртен, авалтан. Витене райком ҫурчӗ пек таваймастпӑр, — тесе, шыв пичкиллӗ ҫуна ҫине кайса ларчӗ вӑл. Кӗсйинчен шӑл тасатмалли порошок курупки туртса кӑларса хӑрах аллипе чикарккӑ ҫавӑрма пуҫларӗ. Павел ӑна кӑсӑкланса сӑнарӗ. Федор Васильевичӑн кашни хусканӑвӗнче ӗҫе тӑвас килменни курӑнать. Ӑна ниепле те Виктор Андреевичпа танлаштарма ҫук. Епле ялкӑшаҫҫӗ лешӗн куҫӗсем выльӑха курсанах, епле ачашлаҫҫӗ! Ак ку? Пысӑк уйрӑмлӑх. Акӑ вӑл чикарккине ҫавӑрса хыпрӗ. Чӗркуҫҫисем хушшине шӑрпӑк курупкине хӗстерсе хӑрах аллипех чӗртрӗ. Кӗҫех ҫӑварӗнчен кӑвак тӗтӗм палкаса тухрӗ.

— Ҫуркунне, — терӗ вӑл ҫине-ҫинех ҫӑтса. — Ҫуркунне. Нухрат айлӑмӗнче ыраш калчи кӑҫал. Унта халь икӗ метр тарӑнӑш шӑпӑл-шапӑлах шыв картланнӑ. Татса ямалла, Павел. Эп хам бригадир чух лашасемпех ӑштараканччӗ, кӗреҫесемпе тухаканччӗ. Ҫывӑрать Матвейчӑ, ҫывӑрать. Пӗтет ҫирӗм гектар, ахалех пӗтет, — ассӑн сывларӗ вӑл. Павел чӗнменнине кура каллех калаҫа пуҫларӗ: — Ҫил арманӗ уйне кӑҫал тислӗк мар, ҫара улӑмах кӑларса купаларӗҫ. Ав, кур, — тӗллесе кӑтартрӗ вӑл анаҫри сӑрталла, — икӗ эрне кӗтетӗп, ҫаплах хӗрме пуҫламасть. Ҫӗреймест акана тухиччен. Эп хам бригадир чухне сӗт бидонӗсемпе пилӗк-ултӑ така хуранӗ шыв вӗретсе кайса яраканччӗ. Халь Санька ӑша та илмест. Ҫамрӑкрах вӑл, пӗлеймест. Анна хыҫҫӑн чупсах пӗтелеймемт ача. Павел, сан трактору йывӑр, наряд парасса ан кӗт-ха, ачам, кайса пусӑрӑнтар паянах. Таптамасӑр купаларӗҫ вӗт, аҫа ҫапманскерсем, Прыгунов тухса та курмарӗ. Чун ыратать, пӗтет тислӗк ахалех. Кур-ха, — ҫанӑран туртрӗ вӑл йӗкӗте. — Атя-ха ҫырма хӗррине. Куртӑн-и?

Кунта юр ирӗлнипе кӑвакарса кайнӑ, катӑкӑн-катӑкӑн хытса ларнӑ кӗл выртать.

— Фермӑсенче вунӑ кӑмака, икӗ запарник ҫунтаратпӑр, унтан тухса тӑкатпӑр. Мӗнешкел удобрени сая каять. Ҫӗр улми анине тӑксан, улми пуҫ пек пулать. Кашни ҫулах эп, ытти бригадӑсемпе танлаштарсан, аллӑ- утмӑл центнер ытларах ҫӗр улми кӑлӑрнӑ. Мӗнле? Кӗлпе. Халь ҫилпе вӗҫтеретпӗр те шывпа юхтаратпӑр. Хума вырӑн тупаймаҫҫӗ. Кулӑшла. Эп ӑна колхозниксен кӗлетне пухнӑ, Халь? Эй, — аллипе сулчӗ вӑл, — чӗре ҫеҫ ыратать. Прыгунов пысӑк ӗҫсен масштабне юратать:

Кунашкалли енне ҫаврӑнса та пӑхмасть. Эх, тет, колхоза эрех завочӗ лартма ирӗк парсан, икӗ ҫултах малта пыракансене хуса ҫитсе иртсе каймалла та, тет. Куртӑн-и еплерех шутлать. Форменнӑ капиталист.

— Эс, Федор Васильевич, ҫын ҫитменлӗхӗсене куратӑн, вӑл аван-ха, хӑв пӗр фермӑна та йӗркелейместӗн, — чӑтаймарӗ Павел. Каччӑ фермӑ заведующийӗ ҫилленессе кӗтрӗ, анчах лешӗ лӑпкӑн ҫеҫ хуравларӗ:

— Мӗн пӗлетӗп эп сыснасемпе? Ячӗшӗн ҫеҫ мар-и? Чун тур туртмасть кунта…

— Чун туртмасан та япӑхтарсах ямалла-мар.

— Хуҫи ҫаврӑнса пӑхмасан тарҫи мӗн тутӑр? Пире Трофим Матвеевич «сӑрӑ хуртсем» тет, урӑх сӑмахӗ те ҫук тейӗн. Ӑна ирӗк парсан, паянах сысна фермине пӗтерме хатӗр. Тупӑшсӑр, тет.

— Кӑна эс ытлашши калатӑн. Сысна ашӗсӗр епле обязательствӑна пурнӑҫламалла?