Çавал сарăлсан

— Пирӗн ҫитменлӗхсене курма пӗлнипе пӗрлех, ҫитӗнӳсене те курма вӗренмелле, — пуҫларӗ Павел — Юлашки вӑхӑтра ҫынсем районти организацисенче вӑрманпромхозран каялла таврӑна пуҫларӗҫ. Акӑ, вакун росторанта официантра ӗҫленӗ Ҫимӳн каллех трактор ҫине ларчӗ. Хӑй каланӑ тӑрӑх, питех те тупӑшлӑ вырӑн пулнӑ-мӗн. Анчах этем пӗрре ҫӗре юратнӑ пулсан, чунӗ: ун патнех туртать. Ку ҫын улшӑннине пӗлтермест-и? Е тата акӑ, Аннанах илер. Вӑтам шкул пӗтернисенчен вӑл колхозра чи малтан ӗҫлеме пуҫларӗ. Кӑҫал хӑй тӗллӗн техникумран вӗренсе тухать. Ку таранччен ялта хӑй : тӗллӗн вӗренни пулнӑ-и? Пулман. Ҫак тӗслӗх пирӗн этемсем улшӑнни ҫинчен каламасть-и? Халь ӗне ферминче ҫеҫ вӑтам шкул пӗтернӗ ултӑ хӗр ӗҫлет. Колхоз начар чухне вӗренме условисем пулман. Халь пур теме юрать Кала-ха, Вася, эс малалла вӗренес теместӗн-и? — ыйтрӗ Павел Гайкӑ Ваҫҫинчен. — Аннӳ чирленӗ, пӑхакан пулман, ҫавӑнпа парахнӑ. Вӗренес текенсем ялта сахал мар. Малалла каҫхи вӑтам шкул уҫас вӑхӑт ҫитрӗ.

— Вӑт ку тӗрӗс, — терӗ Верук дояркӑ.

— Хӗлле ӗҫ те сахал, — хушса хучӗ Санька.

— Шоферсен курсне уҫмалла, — персе ячӗ Гайкӑ Ваҫҫи.

— Шофер сана… Вакун ресторана Ҫимун вырӑнне официанта кай, — йӗплесе илчӗ ӑна Петӗр.

— Ан хумханӑр, кам мӗне вӗренес тенине шута илӗпӗр. Шоферсен курсне те ДОСААФ комитечӗ ҫумӗнче йӗркелеме пулать. Ял хуҫалӑх училищине те комсомол комитечӗ урлӑ механизаторсем пулма вӗренме яратпӑр. Ун чух улаха каяс текенсем те сахал пулӗҫ. Улах та, ман шутпа, пӑсӑк япалах мар. Анчах унта пирӗн, комсомолӗсен, пуҫ пулмалла. Мӗншӗн, пуҫтарӑнса, Шолоховӑн «Уҫнӑ ҫеремне» вуласа сӳтсе явас мар?

—Джовӑнни Боккаччон «Декамеронне», — хушса хучӗ Александр Петрович.

Райком секретарӗ йӗпленине Павел илтмӗш пулчӗ, хӑп шухӑшне малалла тӑсрӗ:

— Мӗншӗн улӑхра тӗрӗ кружокӗ йӗркелес мар? Хӗр-ача клубра тӗрлеме вӑтанать пулсан, улӑхра тӗрлет. Тем те тума пулать, хамӑрӑн ҫеҫ тарӑшмалла. Вӑл-ку тарам, ҫамрӑксем пысӑк ӗҫрен тӑрса ан юлччӑр. Вӗсем ҫав тери нумай. Эсир пурте чӑваш уй-хирне пӗлетӗр. Юрӑсенче ҫеҫ вӑл ӗмӗт пек паха та куҫпа виҫейми анлӑ. Тӗрӗссипе унашкал мар. Ӑна ҫырма-ҫатрасем касса кайнӑ, кӑнтӑр ҫилӗсем унӑн питне пӗрре мар тӑрмала-тӑрмала тусан кӑларса вӗҫтернӗ. Ӑна ҫурҫӗр сиввисем шӑнта-шӑнта чӗререн хурланса кулянакан хӗр тути евӗр ҫуркалантарнӑ. Пирӗн тӑван халӑх шӑпи те ҫӗр шӑпи пекех хурлӑхлӑ пулнӑ, хӑйне тӑрантаракан кашни утӑм ҫӗрне вӑл вӑрман хӑртса туртса илнӗ, пӗчӗк ачана пӑхнӑ пек пӑхнӑ. Таван ҫӗр ӳстерекен тырӑ юмахри пек ҫӑкӑр пулса выртман, анчах унӑн шӑрши, унӑн тути чӑваш ҫыннишӗн темӗнле апатран та сиплӗ пулнӑ, пуласлӑха ӗнентернӗ, шанчӑк ҫуратнӑ. Ҫав ҫӑкӑра ҫисе ӳснӗ чӑвашсем ҫинчен Ҫеҫпӗл «Шанчӑк пуррисем телейлӗ», тенӗ. Кӑвас чӗресӗнче йӳҫӗтнӗ, йывӑҫ кӗреҫе ҫине лӑпкаса хунӑ, купӑста ҫулҫипе хывса вӗри кӑмакара пӗҫернӗ чӑваш ҫӑкӑрӗ паян та мана час-часах шухӑша ярать. Вӑл маншӑн паян йӳҫӗ. Мӗншӗн? Куратӑр-и эсир пирӗн колхоз ҫӗрне? Эпир ӑна пӗтерсе пыратпӑр. Ҫавна пулах ӗнтӗ пирӗн тыр-пул пӗчӗк. Эрози пирки кӑна эпир ҫулсерен тӑват ҫӗр-пиллӗк ҫӗр пӑт тырӑ ҫухататпӑр. Вӑл ӗҫ кунӗ пуҫне виҫ ҫӗршер грам валеҫме ҫитет. Кала-ха, Петӗр, эс миҫе ӗҫ кунӗ тӑватӑн? — сасартӑк ыйтрӗ Павел.

— Ҫулталӑкра-и?

— Ҫулталӑкра ҫав.

— Пин ытла.

— Халь хавах шутла: эрозие пула кӑна эс вун сакӑр пӑт тырӑ ҫухататӑн.

— Эп ҫеҫ мар.

— Тӗрӗс. Ҫакӑнта кашни лараканах, пӗтӗм колхозниксем ҫухатаҫҫӗ. Ӑна чарма пулать-и? Пулать. Эпир ун пирки халь ҫеҫ парти пухӑвӗ ирттертӗмӗр. Коммунистсем йывӑҫ лартма карах! тухатпӑр, терӗҫ. Комсомолецсем тӑрса юлмаҫҫӗ пуль тетӗп.

Тата тепӗр паха хыпар пӗлтересшӗн сире. Ҫитес уйӑхра вӑрманпромхоза пӗтереҫҫӗ, пӗтӗм варман симеҫ зонана кӗрсе юлать. Типмест текех пирӗн Ҫавал. Парти пухӑвӗ умӗн Василий Ивановичпа калаҫрӑм. Района электростанци килнӗ. Унсӑр пуҫне вӑрманпромхозӑн кивӗ электростанцине те пирех параҫҫӗ. Юписене Салукарах касмалла. Кӑҫал хамӑр тӑрӑшсан, ялсенче ҫутӑ пулать.

— Ур-ра! — сиксе тачӗ Володя. — Ҫутӑ пулать! Атту паян мана Александр Петрович йӗксе-тӗксе пӗтерчӗ. Вӑрман ялӗ. Ликарствӑ. Кӑтартар, тусӑмсем, эпир ҫавалкассем пулнине, ҫур аки пӗтерсенех комсомолецсене пухса юпасем касса турттаратпӑр. Вӑрман ҫынни чунӗ вӑраниччен упалла ҫывӑрать, ҫывӑрса тӑрсан упаллах ҫӗмӗрет!

Халь ӗнте лару та пӑсӑлса кайрӗ: шӑв-шав кӑна тӑрать. Пӗри те тепри калаҫаҫҫӗ, Володя ҫинчен никам та асӑнакан ҫук.

Ҫамрӑксем салансан, Александр Петрович Павел аллине пырса чӑмӑртарӗ.

— Ӑмсанатӑп. Таса чӗрепе ӑмсанатӑп. Эс мана манми урок патӑн. Тавтапуҫ. Ӑнланатӑн-и ман йӑнӑша?

— Мӗнле йӑнӑша? — тӗлӗнчӗ Павел.

— Ларури йӑнӑша. Эп тӗп ыйтусенчен пӑрӑнса, хам чун ыратни хыҫҫӑн кайрӑм. Юратмастӑп Баранов хӑтланӑвӗсене. Персе пӑрахатӑп тесен те ҫураҫассӑм ҫук. Вӑт йӑнӑшрӑм та. Ҫавалкас ҫамрӑкӗсем ӑна юратаҫҫӗ иккен. Пӗлетӗн-и, мӗнле чӗнеҫҫӗ мана комсомолецсем? Ан тун…

— Ҫук, пӗлместӗп, — татӑклӑн каларӗ Павел. Шӑратса янӑ икӗ ураллӑ комсомол уставӗ. Кулӑшла. Баранов туртса кӑларнӑ, теҫҫӗ. Халь пӗтӗм район пӗлет. Пухусенче сан пек калаҫаймастӑп, ҫынсен чӗрине вут хыптараймастӑп. Вӑл-ку тарам-ха, суйланӑ та— ӗҫлесех пулать. Эп сана пӗр ӗҫ сӗнсе пӑхасшӑн. Килӗшетӗн-и?