Чорны дзень

— Нялёгкая сітуацыя, нялёгкая — праз столькі гадоў шукаць страчанае,— паспачуваў пасажыр, нервова раскручваючы газету.

I назва вёскі, у якую ехаў чалавек з плашчом, і імя — Толік — насцярожылі яго. «Няўжо нашы дарогі скрыжаваліся на гэтым вакзале?» — падумаў, стараючыся не выдаць трывогі.

Жыццёвыя шляхі людзей — тыя ж зямныя дарогі. Бясконцыя бальшакі перасякаюцца карацейшымі дарогамі, палявымі, ляснымі, а то проста сцяжынкамі на адзін след. I вельмі часта сустрэчы пасля доўгіх разлук адбываюцца іменна на гэтых вузенькіх пакручастых сцяжынках, што бягуць праз шырокія палеткі каласістых ніў, зялёных лугоў, лясістых узгоркаў.

Іншы раз аж дзіва бярэ, як маглі сустрэцца гэтыя людзі на такой дарозе... А то яшчэ сыдуцца твар у твар на шматлюднай вуліцы, быдта знарок падстроена кім-небудзь гэтая сустрэча, каб яны маглі ўсклікнуць: «Ты? Дзе, што робіш?» «А ты дзе?..»

Пасажыр з газетай у руцэ не мог сказаць так. Яго ўсё яшчэ мучылі сумненні: можа, гэта і не той чалавек? Аставалася — спытацца імя і па бацьку. I ён першы, быдта між іншым, назваў сябе:

— Прабачце, мяне зваць Аляксей Пятровіч. А як вас, калі не сакрэт?

— А які сакрэт? Іван Самсонавіч Крушынін, інжынер на пенсіі.

«Вось гэта сітуацыя!» — здрыгануўся пасажыр з газетай. I толькі шматгадовая вайсковая загартоўка — умець стрымліваць сябе ў любых абставінах — памагла яму астацца спакойным.

— А маё прозвішча — Ганчарэнка, падпалкоўнік у адстаўцы,— дапоўніў сказанае раней чалавек з газетай у руцэ.

Гаворачы, спадзяваўся калі не на выбух гневу, то на вялікае здзіўленне, але Крушынін успрыняў пачутае абыякава. «Значыць, маё прозвішча нічога не нагадвае табе? Тым лепш,— падумаў Ганчарэнка і цяпер ужо з большай цікавасцю пачаў разглядаць суседа. Дык вунь каго я сустрэў!.. Пастарэў жа ты, пастарэў, Іван Самсонавіч! Гады бяруць сваё. Нідзе ад іх не дзенешся, ніяк не ўтоіш... А што каб пайсці з ім у зацішнае месца ды пагаварыць пра ўсё? Гэта ж цікава было б Тані ведаць»,— зірнуў Аляксей Пятровіч на гадзіннік.

— Як вы гледзіцё, Іван Самсонавіч, на такую прапанову: падняцца на другі паверх і перакусіць за кампанію ў рэстаране? Да ад’езду і ў мяне, і ў вас шмат яшчэ часу.

— Можна схадзіць. Як там будзе з пачастункам у Прудках, невядома. Ды і калі яшчэ туды дабяруся,— згадзіўся Крушынін.

Яны ўзялі рэчы, зайшлі ў рэстаран і занялі ў далекім куточку вольны стол. Ганчарэнка прабег вачыма меню, слытаўся ў суседа, што таму падабаецца, заказаў два абеды і дзвесце грамаў каньяку.

— На маю долю каньяку не заказвайце,— напомніў Іван Самсонавіч.— Не ўжываю.

Тады Ганчарэнка перазаказаў на сто грамаў, аднак папрасіў дзве чаркі.

I

Пасля інстытута Крушынін мог астацца інжынерам на Мінскім заводзе, а Таццяна — пры медыцынскім інстытуце на навуковую працу. Але Іван настояў на сваім: ехаць на Далёкі Усход, паглядзець сваімі вачыма свет. У той час асабліва пачалі надаваць вялікую ўвагу гэтаму аддаленаму ад Масквы краю, і людзі розных прафесій патрэбны былі ў любым яго куточку.

I яны паехалі. Таццяна — урачом, а Іван — інжынерам-будаўніком.

— Паглядзіш, Танечка, мы адразу станем на ногі: адзенемся, абуемся і сотню-другую будзем мець пра запас,— падахвочваў ён жонку.— Слухай толькі мяне...

— Ды ўжо ж прыйдзецца слухаць,— згадзілася Таццяна.— Куды іголачка, туды і нітачка, кажуць людзі...

Трапіў Крушынін у інстытут пасля трох гадоў работы тэхнікам-будаўніком на шашы Масква — Мінск. Гэта асфальтавая магістраль не толькі між дзвюма сталіцамі, але і між захадам і ўсходам краіны лічылася тады ўдарнай. Кожная навучальная ўстанова з будаўнічым ухілам пасылала сюды, па разнарадцы камісарыята асветы, некалькі сваіх выпускнікоў як з сярэдняй, так і з вышэйшай адукацыяй. Івана і яшчэ двух хлопцаў прыслаў Новасібірскі палітэхнікум.

Таццяна паступіла ў медыцынскі інстытут адразу па сканчэнні дзесяцігодкі. На першым часе бацькі вельмі непакоіліся, як там іхняе дзіця прыжывецца ў горадзе сярод чужых людзей. I нават тады, калі Таццяна была ўжо на чацвёртым курсе, маці ўсё ж лічыла яе бездапаможнай у асабістым жыцці. Кожны раз, як дачка прыязджала дахаты, першае, што пыталася маці — ці не змаркоцілася яе Танечка без бацькоў і Мішы, свайго малодшага брата?

Дык і не дзіва, што яна была вельмі радая, калі аднаго дня дачка прыехала ў Прудкі знаёміць бацькоў са сваім мужам.

— Цяпер, дачушка, будзе каму заступіцца за цябе, калі хто надумае пакрыўдзіць. Ёсць на чыё плячо абаперціся... Толькі як жа гэта вы пайшлі рэгістравацца без бацькоўскага блаславення? — папракнула яна ўсё ж.

I Таццяна і Іван трошкі збянтэжыліся: не было чым апраўдвацца. Мікалай, Таццянін бацька, заўважыў разгубленасць маладых:

— Зрабіць добрую справу, Марыйка, ніколі не позна. Не блаславіла, калі ішлі рэгістравацца, дык блаславі цяпер — на шчаслівае жыццё. Бог не пакрыўдзіцца, прыме шчырыя матчыны пажаданні, хоць і запозненыя.