Чорны дзень

Іван добра разумеў, чаму так гаварыла жонка. Але ён ведаў і другое: каб адстаяць сваё мужчынскае права быць поўным гаспадаром сям’і, трэба цярпліва вытрымаць усё: і пранізлівы позірк, і кпіны, і нават дакоры, калі яны будуць. Потым гэта ўсё акупіцца.

— Мог жа з дому занесці,— далей гартала часопіс Таццяна, сям-там затрымліваючы ўвагу на загалоўках.— Памеркавалі б, колькі, на што патраціць... Ці, можа, я не заслугоўваю таго, каб са мною раіцца?

— Адкуль ты ўзяла такое? Я з табою раіўся і буду раіцца, але не па грашовых пытаннях.

— Вунь як! Я — адно, а грошы — другое? Што ж табе даражэй: жонка ці чырвонцы? — глянула ў твар мужу і зноў нахілілася над часопісам.

— I адно і другое. Паглядзі, якія новенькія... Ласкунчыкі. Чуеш, як шамацяць,— пацёр у пальцах.

Таццяна не падняла галавы і не зірнула. Іван не пакрыўдзіўся за гэта. Седзячы за сталом, ён пазіраў на жонку і па-свойму, дакорліва, шкадаваў яе ў думках: «Не ведаеш ты яшчэ, даражэнькая, што такое грошы, змалку не прывучылі цябе бацькі ашчаджацца на ўсім. Трапіла б ты пад уладу майго бацькі — выхаваў бы ён з цябе добрую гаспадыню, навучыў бы берагчы кожную капейку...»

— Ну, чаго ты ўтаропіўся? — адчуўшы на сабе мужаў позірк, спыталася Таццяна.

— Пра цябе думаю. Толькі другі месяц ты на сваім хлебе і мала яшчэ разбіраешся, што да чаго ў гаспадарцы, а я колькі часу жыву самастойна. Лягчэй было мне ў інстытуце займацца, калі меў сёе-тое пра запас. Дакараеш, чаму не прынёс усяе палучкі дахаты? 3 дому цяжэй адносіць грошы ў касу. Калі адразу паложыш, дык, выходзіць, быдта і не зарабіў іх. А дома заўсёды знойдзецца прорва на любую суму. Я пераканаўся на сабе. Грошы — вада ў жмені. Чуць паслабіш пальцы, глядзіш — пуста на далоні...

Таццяна чмыхнула.

— А я і не ведала пра такую грашовую тэорыю. Твая ўласная, відаць?

— 3 практыкі,— адказаў Іван, хаваючы кніжку ў чамадан з падручнікамі і сшыткамі.

— Ну што ж, гаспадарнічай. Пагляджу, што далей прыдумаеш,— здалася Таццяна.

Перад новым годам Крушынін перааформіў звычайны ўклад на тэрміновы і вечарам, падлічваючы будучы прыбытак, пацяшаў жонку, што цяпер будзе ісці не тры капейкі, а пяць на кожны рубель.

А маладой жанчыне хацелася мець выхадныя туфлі і лішнюю сукенку на змену з моднага ў той час крэпдэшыну.

— Танечка, ні ты ні я не ходзім босыя і абшарпаныя. Калі набываць што, дык людскае. Бо не такія мы багацеі, каб ганяцца за таннымі рэчамі,— паўтарыў ён чутае ад бацькі. Самсон часта адкараскваўся гэтак ад надакучлівых дзяціных просьбаў: таннага не варта купляць, бо скора зношваецца, а на дарагое няма грошай.— Да таго ж трэба мець на ўвазе, што ў нас хутка будзе сын.

Таццяна ўспыхнула:

— А можа дачка!

— Толькі сын, Танечка. Я ўжо імя выбраў: Толя. Анатоль Іванавіч... Тады, можа, прыйдзецца патрошку здымаць з яе,— патрос ашчаднай кніжкай,— на трэцяга сем’яніна.

Але нічога не змянілася ў сям’і Крушыніных і пасля нараджэння сына, бо ў добрай гаспадыні трэці пры дваіх заўсёды паабедае,— лічыў Іван.

Прымірыўшыся з мужавым парадкам, Таццяна не траціла ўсё ж надзеі: «Калі ж небудзь задаволіць ён сваю прагнасць, стане чалавекам». I аднаго разу яна ўлучыла момант, калі муж весела падгоцкваў Толіка, абняла іх абодвух і ласкава напомніла:

— Ты ж, Ванечка, нічога не купіў мне ў падарунак за сына. Такую радасць прынесла табе.

На нейкі момант жончыны словы ашаламілі Івана. Хіба гэта толькі яго радасць? У яе большае права на ўцеху: яна маці. Дакараць, што нічога не купіў? Хто ж тады набраў на сукенку цёмна-сіняга крэпдэшыну? Дзядзька? Брат? Сват?

Таццяна не толькі не пакрыўдзілася на мужа за такі адказ, але наадварот, стала лагаднейшаю. Давялося пайсці на ласкавыя хітрыкі:

— Танна ты хочаш адкупіцца, Ванечка, за такога сына,— пацалавала яна мужа ў шчаку, а Толіка ў лоб.— Прыгледзься, ён жа — увесь ты.— I, каб надаць просьбе большую моц, прыцішаным голасам, нібы выдавала вялікую тайну, сказала: — Сёння на рабоце пыталі, чым ты парадаваў мяне за сына.

Іван параіў не вельмі слухаць тую бабскую гаворку: жанчынам абы языкамі памянціць. Паклаў сына ў калыску і тут жа, быдта нячысцік пацягнуў за язык, спытаў, што Таццяна хацела б мець у падарунак?

— Што? — з надзеяй зірнула яна мужу ў твар.— Шубку, коцікавую. За тысячу пяцьсот. Як у жонкі нашага галоўурача. А табе паліто драпавае, як у яго. Чым, Ванечка, мы горшыя за іх?

«Адразу аддаць столькі грошай? Гэта ж вар’яцтва! Сяброўкі падбухторылі, а яна і рада старацца»,— зірнуў Крушынін у вочы жонцы: жартуе, ці сапраўды дамагаецца такога дарагога падарунка?

— Чаго ты здзіўляешея? Я так мала на сябе трачу. 3 пудрай і то ашчаджаюся, як магу.

Іван ухапіўся за апошнія Таццяніны словы:

— Падзякуй мне, што стала такою. Студэнткай ты зусім не ўмела берагчы грошай. Дадуць стыпендыю — і праз тыдзень на хлеб няма ўжо.

— У цябе ж не прасіла ні разу, здаецца.

— Не прасіла ў мяне, дык у таткі з мамкай, каб памаглі дажыць да новай палучкі... Цяпер ні ты, ні я не можам чакаць бацькоўскай помачы... Хоць я ў сваіх,— спахапіўся Іван,— і студэнтам не прасіў.

— Гэтага яшчэ не хапала!