Другі варыянт

У вірлівым натоўпе, што вывальваўся з тунеля, Васіль убачыў маладзенькую, белавалосую жанчыну з дзяўчынкай на адной руцэ і чамаданам у другой і рынуўся ёй насустрач. Усю дарогу ён ехаў у адным купэ з імі, і толькі тут, на вакзале, яны разлучыліся. Васіль хацеў памагчы ім сысці, але жанчына сказала, каб ён не чакаў іх, ім доўга збірацца, ды і чамадан іх не цяжкі, і ён падумаў, што, можа, яна хоча застацца адна. Цяпер ён узрадаваўся, угледзеўшы іх. Дзяўчынцы было гады два, і яна пазнала Васіля і разявіла роцік з ланцужком дробненькіх зубоў. Васіль узяў у жанчыны чамадан, і яны пайшлі да трамвайнага прыпынку. Яшчэ ў цягніку Васіль даведаўся, што жанчына з дачушкай едзе праведаць свайго мужыка, ён во ўжо болей года служыць у Мінску ў арміі... Васіль усміхнуўся: успомніў, як яна ноччу ўкладвала спаць сваю неслухмяную дачушку, гладзіла рукамі па ўсяму цельцу — грудках, жывоціку, ножках, гладзіла і расказвала-прыпявала: «Ласачка-ласачка, дзе была? — У бабкі.— Што рабіла? — Кросны ткала.— Што зарабіла? — Кусок сала.— Дзе паклала? — На паліцы.— А дзе сала? — Кошка ўкрала...»

Дачушка доўга не хацела спаць, і маці зноў і зноў пачынала: «Ласачка, ласачка...» Цяпер Ласачка ўтульна сядзела на руках у маці, адно круціла галоўкай па баках, а Васіль з жанчынай перакідваліся нязначнымі, абаім прыемнымі словамі.

— Дык перадавайце прывітанне свайму служываму.

— А няўжо ж... Шчэ каб прыраўнаваў! Ён у мяне на гэта скоры...

— Раўнаваць будзе, то і любіць будзе...

— Ён і так любіць...

Васіль і без гэтых яе слоў чамусьці ведаў, што любоў у іх ёсць і, мусіць, крэпкая і спакойная. Ён пасадзіў іх на трамвай, памахаў рукой, а пасля і сам узяў у рукі чамадан.

Дома быў Валодзя. Ён толькі што ўстаў і цяпер упарта муштраваў шчокі харкаўскай брытвай, крывіўся, нацягваючы скуру рукамі. Ён шчыра ўзрадаваўся, убачыўшы Васіля:

— Прыехаў усё ж! А я думаў, што ты даў труса.

— Прыехаць — прыехаў, а як паеду? Можа пасля першага экзамена падцісну хвост ды цішком назад, у сваё Дубно. Бацька ўсё тачыў, каб не мудрыў і ехаў да Шуры, паступаў на юрфак. Шура быў зімой, дакляраваў памагчы. А на якога д’ябла мне Казахстан іх, іх юрыдычны... Я ведаю: Шура, калі захоча, паможа, ды пайшлі яны. Прысталі, быццам я сысунок які, з калыскі ўчора вылез... Падаў на інжынерны, пагляджу, чым усё гэта пахне.

— I добра зрабіў. Да кожнага чалавека калі-небудзь прыходзіць пара, калі трэба стукнуць кулаком па стале, каб даказаць, што ты мужчына. I чым раней ты гэта зробіш, тым лепей.— Валодзя касіў вокам на Васіля і разам лавіў рукой, дзе яшчэ чаплялася шчаціна. Сказаў, што Люсі няма дома, з хлапцом паехала да сваіх у сяло, так што Васіль можа абкладацца кніжкамі і зубрыць свае формулы ці рашаць задачкі, пакуль не пасінее,— ніхто ні часу яго, ні заняткаў не ўрве, калі сам будзе пільнавацца, бо сам Валодзя дома бывае мала, а суседзі паехалі ў адпачынак.

Снедалі, і Валодзя вучыў Васіля, як трэба здаваць экзамены. Галоўнае на экзаменах — цвёрдасць. Галоўнае, каб экзаменатар бачыў, што ты не смаркач які, а мужчына, што ты яго не баішся, бо ты ведаеш, чаго прыйшоў і што табе трэба. Адчувай сябе так, быццам ты раўня экзаменатару: седзіцё, гаворыце, ты гаворыш, ён слухае, так во, як мы з табой. Васіль засмяяўся, запярэчыў: добра так гаварыць тут, а возьмеш білецік у рукі — і не прыкмеціш, як затрымцяць каленкі, ды ў яго ніколі і не было гэткай порсткасці, у яго так: ведаю — дык ведаю, не ведаю, дык не ведаю. На глотку тут не возьмеш. Але Валодзя і тут не пагадзіўся: на экзаменах часта рэжуцца, асабліва жаўтароцікі, з-за страху. Ён, можа, і ведае білет, а язык, што ў заікі,— пыкае, мыкае, а экзаменатару што — заікаешся, значыць, не ведаеш, ідзі павучы, за дзвярыма цэлая рота чакае.

Валодзя гаварыў так упэўнена і цвяроза, што і Васіль пачаў верыць у яго аптымізм, у тое, што паступіць. А што? Вучыўся ён добра, усе прадметы ішлі роўна, хіба толькі яго самога больш цягнула да матэматыкі, з ёй ён быў на «ты», і не любіў хімію, заеўся з хімічкай, не жылі, а нервы пераядалі адно другому. Таму і тройку вывела — адну на ўвесь атэстат.

Васіль слухаў Валодзю, поўніўся ўпэўненасцю, што ўсё будзе добра. Вунь летась Валера Каждан паступіў і ніякім не быў медалістам, ніякім выдатнікам. Дык няўжо ж ён горшы за Валеру? Урэшце, пабачым, сказаў сляпы, як бязногі паскача. Трэба паступаць і паступіць. Гэта ж, браце ты мой, Мінск, Мінск, а не Дубно тваё.