Другі варыянт

— А могуць,— падтакнуў Васілю Анатоль.— Скажуць: альбо інстытут, альбо джунглі, малпападобнае існаванне.

— Перажывём, капітан,— Алег паказаў вачыма перад сабой на асфальтавую сцежку, па якой важна нёс умерана ўкормленае цела сярэдніх гадоў мужчына. Збоку яго церусіла тонкімі нагамі худзенькая дзяўчынка.— Даю на адсячэнне... шавялюру сваю, што вось гэты радзіцель на сто працэнтаў упэўнены, што яго беднае, слабое дзіця паступіць... Ён зрабіў усё, што мог, усё, што ад яго залежала. Загадчык райспажыўканторы, ці як яна там, ён яшчэ тры гады назад пачаў думаць, куды паступаць яго дачцы, і два гады рыхтаваў яе і сам рыхтаваўся... Я няпраўду кажу, Анатолька?

— Відаць, праўду.

— Відаць, праўду,— пацвердзіў і Васіль. Па саліднасці паставы, па важнасці і значнасці, напісаных на твары чалавека, было відаць, што якраз так яно і было.

— Слухай, Алег, а што, хіба твой стары не мог варухнуць пальцам, га? — Анатоль паглядзеў на Алега.

— Мог, ды не хоча. Кажа, паступай, а там пагляджу, на што ты варты... Паступай... Ха-ха!.. Пайшлі, Анатолька, вунь дзве чувіхі стаяць, закадрым? А якія ножкі, Анатолька? Закадрым. Рыхтавацца? Перастань. Што ты за адзін дзень зробіш? Не пад’еў, дык... Бач, і яны чакаюць, даю слова, нас чакаюць. Не хочаш... Ну што ж, ідзём рыхтавацца. Прабачце, дзяўчаткі, злы вепер нясе нас у розныя бакі. Але не трацьце надзеі, мы яшчэ сустрэнемся, абавязкова сустрэнемся. А зараз гуд-бай, мае мілыя, мае харошыя, мае кісанькі, мае... Ну, куды ты мяне цягнеш, пракляты?.. Дык да заўтра, капітан, да заўтра! — гэта ўжо было сказана яму, Васілю.

Ён таксама ўстаў.

Гэта была вялізная, чалавек на сто, аўдыторыя з чорнай дошкай ля дзвярэй. Прасторная, як пуня, з высокімі вокнамі і спіралямі белых плафонаў на высокай столі. У вокнах відаць былі срабрыста-зялёныя верхавіны таполяў. Вузенькія сталы-парты стаялі ў чатыры рады, ярусамі ўзнімаючыся да задняй сцяны. За сталамі, як качаны на градах, тырчэлі галовы. Мусіць, некаторыя і начавалі тут, каб заняць лепшае месца — далей ад строгіх вачэй экзаменатараў.

«I кожны спадзяецца, што лёс будзе паблажлівы да яго і што бог — яго-то няма, але тут можна памаліцца і самому чорту,— і што бог будзе літасцівы да яго. Кожны спадзяецца, што заваліць нехта іншы, хай заваляць усе, толькі б не ён ці яна»,— падумалася Васілю адразу, як толькі ён зайшоў у аўдыторыю. I неяк адразу стала няўтульна ў гэтай велізарнай хароміне. Ззаду і пасярод усе месцы былі занятыя — болей хлопцы і болей цывільныя, хоць шмат і салдатаў — зялёныя гімнасцёркі з пагонамі, як купіны, стракацелі па ўсёй аўдыторыі. Толькі спераду былі вольныя месцы, і Васіль сеў там, дзе стаяў,— побач з ярка-рыжай дзяўчынай. I твар у яе быў рыжы, і вочы! Вось ужо ўдружыў нехта золата дачушцы, дык удружыў!

Дзяўчына ўзрадавалася, што Васіль сеў побач. Перад імі стаяў усяго адзін стол, за ім яшчэ нікога не было.

— Усе ціснуцца назад. Я прыйшла даўно і села, як дурніца, бліжэй да дошкі,— даверліва загаварыла яна, ловячы Васілёў позірк.

Васіль бачыў, што дзяўчына таксама прыехала з вёскі. Па басаножках бачыў — старамодных, разношаных, гарадская ніколі не абула б такія. Рукі і шыя загарэлыя — да зацямнелай чырвані: так загарэць можна толькі на полі, дзе ўсё разам — і сонца, і вецер, і пот. Дзяўчыне, відаць, і боязна і нязвыкла было сярод столькіх людзей, і яна шукала, да каго б прыгарнуцца. Лёс паслаў Васіля, і яна ўстрапянулася, адчуўшы ў ім блізкую душу: яму, мусіць, таксама страшна, хоць па ім і не скажаш гэтага.

— Якая розніца, дзе гарэць — спераду ці ззаду,— абыякава адказаў ёй Васіль, азіраючыся кругом. Ён ужо злаваў на сябе, што закешкаўся дома і прыйшоў позна. Пашукаў вачыма Анатоля з Алегам, нідзе не знайшоў. «Запазніліся, капітан».

— Тут хоць бы і хацеў, не падгледзіш нічога,— зноў сказала дзяўчына, пазіраючы на Васіля.

«Чаго яна ўсё глядзіць на мяне, дурная нейкая, ці што?» — Васіль адвярнуўся. Дзяўчына дастала з насавой хусцінкі вузенькі лісцік паперы, складзены ў гармонік:

— Я выпісала асноўныя формулы, хай будуць пад рукамі.

Васіль скрывіўся:

— Ну, калі спадзявацца на гэту шпаргалку, лепей ужо было зусім не прыязджаць.

Дзяўчына адразу зардзелася, пунсовая стала, скоранька згамтала лісцік, выпрасталася ўся, каленкі сціснуты, рукі сціснуты.

Час блізіўся да дзевяці. Прыбеглі Анатоль з Алегам, убачылі Васіля, памахалі рукамі, але селі не ля яго, а далей, ля вакна. Столік перад Васілём з дзяўчынай занялі два салдаты: перад Васілём — круглая, як мячык, галава з акуратнымі, быццам намаляванымі, чорнымі вусікамі. Галава абярнулася, бліснула белымі зубамі:

— Кораш, угавор: памагаць адзін аднаму. Я першы рашу — павярнуся так, ты ўсё ўбачыш, ты першы — падкінь мне. Жывём?

— Жывём...