Другі варыянт

На дварэ было душна, быццам дождж і не прашумеў толькі што над горадам. Духата і чад ішлі з праспекта, там залівалі асфальтам тратуар — дымілася густая чорная маса, машына рассоўвала яе, каток трамбаваў. Васіля адразу абступіла цэлая плойма людзей самага рознага ўзросту: ад школьнікаў, ці абітурыентаў, такіх, як і ён сам, да дзядоў і бабак — усе яны запісвалі варыянты задач і прыкладаў. Васіль рассунуў іх, быццам гэта было што нежывое, і спыніўся ў нерашучасці: куды падацца? Ці адразу дамоў, ці пашлындацца па горадзе, каб выветрыўся ўвесь гэты чад? Прайшлі на вуліцу Анатоль з Алегам. Абодва размахвалі рукамі, перабівалі адзін другога, відаць было, што яны ўсё яшчэ там, са сваімі варыянтамі, і, відаць, іх яны ўсё ж рашылі.

Падышла Валя:

— Ну, як? Усё добра? I ў мяне таксама!

Радасць яе была такая адкрытая і шчырая, і рабацінне, якое ёй і ў галаву не прыйшло прыхаваць трохі, хоць падмазаць, падфарбаваць, навесці цень які-небудзь, яшчэ больш падкрэслівала гэту радасць, і Васілю стала прыкра з самога сябе. Раскіс, як баба.

Выйшлі на праспект і далей, па праспекце, дайшлі да Купалавага скверыка, прыселі на лаўку. Гаварыла Валя, а Васіль больш маўчаў, зрэдку ўтыкаючы слова-другое, усё такі ж яршысты, занозісты. Але цяпер Валя не баялася яго, яна сама была смелая, яна бачыла, што ўся грубасць яго — так, абы-што: цяля ў воўчай скуры.

3 непрыемным прадчуваннем ішоў назаўтра Васіль у інстытут. У невялічкім пакойчыку на трэцім паверсе за канцылярскім столікам тварам да дзвярэй сядзела маладая, прыемная жанчына. На століку ладным стосікам ляжалі экзаменацыйныя лісткі, яшчэ нейкія паперы, і да століка, загінаючы хвост на калідор, цягнулася чарга. Кожнаму не цярпелася хутчэй схапіць свой лісцік, зазірнуць у яго... Васіль у цуды не верыў, але ўсё ж хацелася, каб сёння яно было. Хаця б чацвёрка, чацвёрка з мінусам... Там можна было б яшчэ паваяваць, можна было б рвануць на вусным...

Гаварылі мала. Кожны быў заняты сваімі думкамі, ва ўсіх былі напружаныя, застылыя позіркі. Васіль павольна набліжаўся да стала. Усё проста. Называеш прозвішча, жанчына перабірае стосік, знаходзіць твой лісцік, спачатку сама глядзіць у яго і сама аб’яўляе: «выдатна», «добра»...— і ўсміхаецца, быццам сама атрымала гэтыя пяць ці чатыры балы... «Тры» яна нікому не гаварыла, але таксама ўсміхалася, падбадзёрвала: нічога страшнага, усё яшчэ наперадзе... Перад Васілём стаяў салдат, «кораш». Ён усміхнуўся Васілю, кіўнуў галавой: «Жывём?» — «Жывём». Падышоў да століка. Жанчына знайшла яго лісцік, разгарнула, усміхнулася, працягнула. «Відаць, пяць адхапіў. Малайца»,— падумаў Васіль. I губы салдата раз’ехаліся ва ўсмешцы. Салдат бярэ лісцік, але жанчына раптам ускрыквае: «Ой, тут, мусіць, нешта не так!» — хапае лісцік назад, прыціскае да стала. Твар у салдата набракае чырванню, але голас спакойны і роўны: «Ну, што вы... Двойка? Гэта яшчэ не канец свету. Я так і ведаў. А тут, бачу, вы ўзрадаваліся... Шут яго ведае, думаю... Не перажывайце... Не гэта галоўнае. Галоўнае, што я заўтра буду дома. Во там будзе перапалох. Нікому нічога не пісаў, усе ведаюць, што яшчэ месяцы тры барабаніць, а тут я — здравія жалаю! Ну, не трэба»...— салдат дакрануўся да рукі жанчыны, павярнуўся і пайшоў. Жанчына спахапілася, пачала таропка перабіраць лісты, знайшла Васілёў... Ну канешне, тры! А ты нечага чакаў. 3 нічога, брат, нічога не бывае...

Васіль стаяў на лесвічнай пляцоўцы ля акна. У адзін бок прыступкі спускаліся, у другі — падымаліся. Як мурашкі па ствале дрэва, па лесвіцы няспыннымі раўчукамі беглі, спяшаліся людзі — адны ўгору, другія ўніз. Хлапчукі, дзяўчаткі. Але шмат і людзей сталых і старых — у капелюшах і без капелюшоў, з лысінамі і без лысін. Яны лавілі вачыма па баках, прыглядаліся да ўсяго і да ўсіх. Ужо ж, гэтыя не паступалі. Нечыя таты і мамы. Васіль і ўчора бачыў іх, і заўчора, яны дзяжурылі і на калідорах, і на дварэ. Тады Васілю было ўсё роўна, тырчаць і хай тырчаць, а цяпер раптам зачарвівела злосць. Чаго вы тут тырчыцё? Панавісалі на падваконніках, як вараннё, сноўдаюць па калідорах — тут і без вас хапае кашы... Разам са злосцю засаднела і шкадаванне, зайздрасць, што з ім ніхто не прыйшоў. Хай бы хоць пастаяў тут, і то было б лягчэй. Бацьку дык і ў галаву не стукнула б ехаць з ім разам: хіба сам маленькі?

Спусціліся Анатоль з Алегам:

— Ну як, капітан?

— Траяк, капітан.

— То пайшлі, гульнём, капітан. Не ўзялі ў касманаўты, возьмуць у ракетчыкі. А?

— Ды не, капітан. Калі-небудзь пасля...— Васіль махнуў рукой.

Збегла ўніз Валя, завярнула да Васіля.

— Ну, што? — а па самой відаць, што ўсе пяць адхапіла.

— Добра,— адказаў Васіль.

— Ну і слава богу... I ў мяне пяцёрка, аж не верыцца... Каб не ты, я не ведаю, як бы выблыталася.— Яна аж трымцела ад шчасця.