Другі варыянт

— Тады шуруем да мяне,— яны ўжо ішлі па праспекце, віляючы ў людскім мурашніку.— Гэта проста шчасце, што мы з табой сустрэліся. Па-першае, я на канікулах і ў Мінску не павінен быць. Я ў будаўнічым атрадзе, а гэта кіламетраў за дзвесце адсюль. Будуем кароўнік саўгасу. Спецбрыгада... А па-другое, нават калі б я быў у Мінску, дык і тады шанцы на нашу сустрэчу можна лічыць нулявымі... I ўсё ж мы сустрэліся. Мяне хлопцы прыслалі, каб я атрымаў грошы, гэтая штука патрэбна ўсюды, і трэба ж было, каб ты выйшаў на вуліцу якраз тады, калі я сабраўся ісці адсюль. Прызнайся: ты стаў тут спецыяльна, каб я цябе ўбачыў?

— Слухай, Валера, ты, часам, не захварэў? — перабіў яго Васіль.

— Не, а што?

— Мне падалося, што ў цябе недзяржанне...

— Ах, гэта. Ха-ха-ха! Студэнты гэта не лічаць за хваробу. Наадварот, мудрыя кажуць: «Я гавару — значыць, жыву...»

Яны былі недзе за вакзалам, за пуцямі, у ціхім, чыста местачковым раёне горада — вузкія, зусім вясковыя вулачкі з аднапавярховымі дамамі, з гародамі, кветнікамі і садамі. Сядзелі ў невялікім, зацененым кустамі бэзу і язміну пакойчыку, мусіць, адны на ўвесь дом — даўгі і нізкі, як стадола. На прыпёртым у куток століку стаяла пляшка чырвонага віна, дзве такія ж, але выпітыя ўжо, стаялі пад сталом. I Васіль, і Валера былі ажыўленыя, балбаталі, што каму налезе на язык, церабілі рукамі адзін аднаго. Адышоў, зніякавеў той боль і прыкрасць, што яшчэ нядаўна чуў Васіль, хоць нейкая гаркавасць, як адразу пасля выпітага віна, сядзела ў ім. Ён расказаў Валеру і пра сённяшні экзамен і пра кантрольную. Яму гэта карцела, яму, мусіць, трэба было нанава перажыць усё, што было з ім за гэтыя дні, каб больш не ўспамінаць пра гэта. А можа яму проста хацелася, каб нехта пашкадаваў яго.

Валера спачатку быццам і не слухаў яго, а калі Васіль расказаў, як рашыў задачу і перадаў Валі, а на сваім варыянце папух, Валера, як шалёны, усхапіўся на ногі, забегаў па пакойчыку, потым гупнуўся на ложак і зарагатаў дзікім рогатам, дрыгаючы нагамі. Васіль добра ведаў Валеру, таму спакойна глядзеў, як той шалеў, заходзіўся ад рогату. Пасля і сам пачаў смяяцца. Нарэшце, Валера сеў на ложак, выцер слёзы і, заціснуўшы калені рукамі, утаропіўся ў Васіля. Пакуль ён смяяўся, уся п’янка з яго выветрылася, як і не піў зусім, так цвяроза ён глядзеў на Васіля, потым прыставіў палец да віска, патачыў ім.

— Дурань ты — аброслы, нямыты, закаржанелы, першабытны пячорны дурань. Рашыць задачу і...— Валера аж застагнаў.

Васіль таксама працверазеў трохі, хоць ён і не быў п’яны, проста туман нейкі, ачмурэнне было ў галаве, і яму надта не спадабалася гэта цвярозая Валерава гаворка, быццам Васіль і праўда быў дурань дурнем.

— Дык гэта ж быў не мой варыянт, разумееш, не мой! — закрычаў ён. Васіль ужо шкадаваў, што расказаў усё Валеру.

— Не мой, не мой... А чаму не твой? Толькі таму, што ты сеў на другое месца? А калі б ты сеў на месца гэтай Валі, то ён быў бы твой? Законна твой? — Валера памаўчаў трохі, даючы і сабе і Васілю супакоіцца, усміхнуўся паблажлівай усмешкай: — А ты ведаеш, браце, што людзі плацяць за тое, каб паступіць у інстытут? Ведаеш? Не? То-та. Плацяць!.. I добрыя грошы. А ты — «не мой варыянт». Так гаварыць могуць толькі дубенцы, дубовыя дубенцы...

— Канешне, цябе паслухаць, дык усё купляецца, усё прадаецца. Касцюм, мёд, інстытут. А па мне: прыехаў паступаць — паступай. Паступіў — тваё шчасце, а не хапіла шурупаў — свішчы дамоў.

— А што ты думаў? I прадаецца, і купляецца. Не ўсё, канешне. Але і не без гэтага. Я трохі ведаю. Адны, такія, як ты, едуць, здаюць экзамены, спадзяюцца на сябе, на бога: а можа, а раптам... А другія робяць гэта крышку іначай. Перш чым падаваць дакументы, шукаюць паралельных каналаў. Канешне, не для таго, каб нехта там за некага рашаў задачы, ці пісаў сачыненні, ці здаваў вусныя, не-е-е... Так, на ўсякі выпадак, каб нехта прыгледзеў, параіў, ну, можа, слова дзе закінуў... Прыязджае тата, ці мама, ці дзядзька там. Звоняць па тэлефоне, ідуць у рэстаран ці яшчэ куды... Нехта ведае чалавека, які будзе прымаць экзамены, ці чалавека, які знаёмы з чалавекам, які будзе прымаць экзамен. Словам, нехта яшчэ і дакументы не пасылаў, а экзамены ўжо здае.

— Ну, гэта па-твойму. А я думаю, што гэта трохі не так. Паступаюць жа людзі і вучацца і без блатаў. Была б толькі галава. Ну, вось ты, вазьмі сябе, паступіў жа. I вучышся. Ды ці толькі ты...

— Ну, я... Мне пашанцавала, набраў васемнаццаць балаў, нікуды не дзенешся... Слухай, ну а дзеўка яна хоць вартая, га?

— Якая дзеўка? — не зразумеў Васіль, а зразумеўшы, паціснуў плячыма: — Якая дзеўка, дзеўчанё нейкае рабое, але даволі прыемнае.

— Ну, хоць гэтым можна суцешыцца... А ведаеш што, пайшлі-тка мы і праўда да дзяўчат, тут недалёка жывуць, на суседнім пасёлку. Па-мойму, яны нікуды не паехалі.

Васілю было ўсё роўна, куды ісці і што рабіць. Віно зрабіла тое, што трэба было: затлуміла галаву, разгарачыла ўсяго. Паганага настрою быццам і не было, і бяда ўжо не была бядой: падумаеш, праваліў экзамен, ці мала правальваюць, на наступны год паступлю.