Фаўст

Выкрадванне? А я? Ці ж я не варты
Ключом абараніць царыцу Спарты?
Ён вёў мяне праз жудасць і туман,
Праз пустату ў адвечны акіян.
Вярнуўся я, каб з духамі змагацца —
Бо на зямлі над імі я — уладца!
Цяпер, калі зазнаў прыгод я многа,—
Яна тым больш мая! О ключ, трынога,—
О Мацеры, мне без яе не жыць! —
Дапамажыце ідэал здабыць.

Астролаг

Апамятайся, Фаўст! Ты ж не малы!
Схапіў… Наплыў густы клубок імглы…
Махнуў ключом… Парыс туманам тае…
Бяда! Якое ліха нас чакае!

Грымоты.

Фаўст падае. Духі расплываюцца.

Мефістофель (несучы Фаўста)

Нішто спектакль! За дурня паручыўся,
Дык сам у дурні і пашыўся.

Цемра. Замяшанне.

Акт другі {155}

Цесны гатычны пакой з высокім скляпеннем, былы кабінет Фаўста, такі, якім яго пакінулі

Мефістофель (выходзіць з-за шырмы)

Калі ён падымае яе і азіраецца, відзён Фаўст, распасцёрты на старадаўнім дзедаўскім ложку.

Ляжы, гаротны Фаўст! Любві страла
Пацэліла якраз у сэрца.
Каго ў палон Алена узяла,
Не скора той на розум узаб’ецца.

(Азіраецца.)

Гляджу навокал я — без перамены:
Падлога, столь, куты і сцены,
Усё на месцы, як было,
Хоць пацямнела ў вокнах шкло,
Хоць павуціння й пылу болей стала.
Ляжаць паперы як папала.
Атрамант высах. Вось пяро, якім
Пісаў распіску мне. На ім
Засохла кроў маёй ахвяры —
Пабіліся б за рэч такую антыквары!
А вось на вешалцы старое футра,—
У ім я колісь вучня мудра,
Яшчэ наіўнага наўздзіў,
Як прастачка за нос вадзіў.
Нябось і сёння ён грызе маю навуку!
Адпалім жа яшчэ раз нашу штуку!
Надзену зноў сатлелую хітону —
І вось я ўжо — дацэнт, крыніца ведаў.
Пара задаць ілбам вучоным тону
І павучыць прамудрых караедаў.
Ім што! Яны руцінай зараслі,
А чорту бавіцца няма калі.

(Здымае футра са сцяны і трасе яго.)

З футра ляцяць цвыркуны, жукі і моль.

Хор казурак

Дзень добры, дзень добры,
Шаноўны патрон!
Цябе мы пазналі,
Табе наш паклон!
Ты некалькі штучак
Пусціў мімаходзь,
А сёння нас процьма —
Варушыцца поўсць.
Гняздзіцца хітрына
Глыбока ў грудзях,
А вошка адкрыта
Жыве на людзях.

Мефістофель

Уцешылі старога сатану!—
Ну што ж, пасеяў добра, добра жну!
Яшчэ разок хламіду страсяну —
Паўзіце, мілыя казуркі,
У скрынкі, шчыліны, мензуркі,
Ва ўсе адтуліны і дзюркі,
У кнігі, манускрыпты на паліцы,
У чэрап гэты праз вачніцы —
Бо дзе ж, як не ў гніллі і брудзе,
Чарвяк і моль пладзіцца будзе!

(Апранае футра.)

Акрый жа зноў мне стан і плечы —
І вось я ўжо настаўнік, прынцыпал.
Але нашто мне званне без сустрэчы —
Дзе слухачы мае? Дзе хор пахвал?

(Звоніць у званок, які гучыць рэзка і пранозліва — ад гэтага звону ў будынку дрыжаць сцены і адчыняюцца дзверы.)

Фамулюс(ідзе, хістаючыся, па доўгім цёмным калідоры)