Гронкі гневу

На ім было ўсё новае — новае і таннае. Брылёк шэрай кепкі не паспеў яшчэ пагнуцца, гузік на ёй яшчэ не адарваўся. Кепка не страціла формы, не абвісла, як бывае, калі служыць дадаткова яшчэ і сумкай, і ручніком, і насоўкай. Танны гарнітур з шэрай шорсткай баваўнянай тканіны таксама быў такі новы, што на штанах трымалася складка. Сіняя кашуля была гладкая і каляная ад яшчэ не вымытага крухмалу. Пінжак мехавата вісеў на ім, штаны былі не па росце, кароткія, а ён чалавек быў высокі. Плечавыя швы апускаліся занізка, але рукавы ўсё роўна не даставалі да запясцяў, а крыссе пінжака матлялася на жываце. На нагах у яго былі новыя карычневыя чаравікі апошняга армейскага ўзору, падбітыя цвікамі і з жалезнымі падкоўкамі на абцасах. Седзячы на падножцы, ён зняў з галавы кепку, выцер ёю твар, зноў надзеў, пацягнуў за брылёк, і з гэтага моманту пачала набліжацца пагібель яго галаўнога ўбору. Потым ён глянуў на свае чаравікі, нахіліўся, аслабіў шнуркі і так, незавязанымі, пакінуў. Над галавой з выхлапной трубы дызель-матора борзда, адзін за адным, вынырвалі лёгкія шызыя воблачкі дыму.

Музыка ў бары сціхла, з дынаміка пачуўся мужчынскі голас, але буфетчыца прыёмнік не выключыла — не заўважыла, што музыка скончылася. Толькі што яна намацала пальцам прышчык за вухам. Намагалася разгледзець яго ў люстры, што вісела ззаду над стойкай, ды так, каб наведнік не заўважыў, і таму рабіла выгляд, што папраўляе пасмачку валасоў. Шафёр сказаў:

— У Шоні вялікія танцы былі. Кажуць, забілі там некага ці штосьці такое. Нічога не чулі?

— Не, — адказала буфетчыца і пяшчотна памацала прышчык за вухам.

Чалавек падняўся з падножкі, паглядзеў цераз капот на бар. Потым зноў сеў і дастаў з бакавой кішэні капшук з тытунём і кніжачку курыльнай паперы. Не спяшаючыся, умелымі пальцамі скруціў цыгарку, з усіх бакоў агледзеў яе, акуратна падраўняў табачынкі, нарэшце запаліў і ўтыцнуў непатушаную запалку ў пыл пад нагамі. Набліжаўся поўдзень, сонца пакрысе паглынала цень ад грузавіка.

У бары шафёр расплаціўся за каву і ўсунуў здачу — дзве пяціцэнтавыя манеты — у проразь ігральнага аўтамата. Цыліндры закруціліся, але нічога не выдалі.

— Яны так хітра зроблены, што ніколі не выйграеш, — сказаў шафёр буфетчыцы.

Яна адказала:

— Аднаму тут вялікі выйгрыш выпаў. Не болей як гадзіны дзве таму. Калі назад праедзеце?

Ужо адчыніўшы дзверы, шафёр адказаў:

— Праз тыдзень ці дзён праз дзесяць. У Талсу еду, а там заўсёды замінка.

Буфетчыца буркліва сказала:

— Мух напусціце. Ідзіце ці дзверы зачыніце.

— Да хуткага, — сказаў шафёр і выйшаў.

Дзверы за ім з грукатам зачыніліся. Стоячы на санцапёку, ён здзіраў абгортку з жавальнай гумкі, грузны, плячысты, ужо з прыкметным жывоцікам. Румяны твар, вочы блакітныя і вузкія, як шчылінкі, ад прывычкі жмурыцца на яркім святле. На ім былі армейскія штаны і чаравікі з высокай шнуроўкай. Паднёсшы жавальную гумку да губ, ён крыкнуў буфетчыцы праз сеткаватыя дзверы:

— Ну дык паводзь сябе добра, а то да мяне ўсё роўна дойдзе.

Буфетчыца стаяла тварам да люстра. Яна нешта буркнула ў адказ. Шафёр паволі пачаў раскусваць гумку, шырока адкрываючы рот і энергічна працуючы сківіцамі. Потым пайшоў да грузавіка, на хаду размінаючы жвачку зубамі, нарэшце засунуў яе пад язык.

Падарожнік, які стараўся ехаць на спадарожных машынах, падняўся з падножкі і скрозь акенцы кабіны паглядзеў на шафёра.

— Можа, падкінеце, містэр?

Шафёр глянуў на бар.

— Хіба не бачыш, што ў мяне на ветравым шкле?

— Ну ясна — бачу… Але прыстойны чалавек заўсёды застаецца прыстойным, нават калі якая-небудзь багатая сволач прымушае яго ездзіць з такой наклейкай.

Шафёр марудна палез у кабіну, разважаючы над гэтымі словамі. Адмовіш, дык не толькі абняславіш сябе, але яшчэ і прызнаеш, што цябе прымушаюць ездзіць з такой наклейкай, пазбаўляючы людской кампаніі ў дарозе. А возьмеш пасажыра, дык прылічыш сябе да людзей прыстойных, якія да таго ж не дазваляюць усякай багатай сволачы распараджацца табой, як ёй захочацца. Ён разумеў, што трапіў у пастку, але выйсця з яе не бачыў. А яму вельмі хацелася быць чалавекам прыстойным. Нарэшце ён зноў глянуў на бар.

— Як-небудзь прымасціся на падножцы да таго вунь павароту, — сказаў ён.

Чалавек нырнуў уніз і ўхапіўся за дзвярную ручку. Матор зароў, счапленне бразнула, і вялізны аўтафургон скрануўся з месца — першая скорасць, другая, трэцяя, потым машына пранізліва заскрыгатала і перайшла на чацвёртую скорасць. Перад вачамі чалавека, што прыпаў да падножкі, з галавакружнай хуткасцю праносілася дарога, зліваючыся ў мутную пляму. Першы паварот быў за мілю ад бара, там грузавік збавіў ход. Чалавек на падножцы выпрастаўся, прачыніў дзверцы і прабраўся ў кабіну. Шафёр зірнуў на яго праз шчылінкі вачэй, не перастаючы жаваць гумку, быццам думкі яго і ўражанні прыводзіліся ў належны парадак з дапамогай сківіц і толькі пасля гэтага пранікалі ў мозг. Яго позірк затрымаўся спачатку на новай кепцы, потым на новым касцюме і нарэшце слізнуў да новых чаравікаў пасажыра. Той усеўся ямчэй, зняў кепку і прамакнуў ёю пот на лбе і падбародку.