?йэ кирбиитигэр

Федот Захаров ?йэ кирбиитигэр

Федот Федотович Захаров – саха омук былыргытын, ордук киин улуустар сахаларын былыргытын чахчы киэ?ник, дири?ник билэр, ??рэппит, чинчийбит ки?и. Саха сиригэр Орто ?л??нэ?э нуучча ха?аактара кэлиэхтэриттэн ыла сахалар былыргыларын ту?унан норуот сэ?эннэрин архыып докумуоннарын кытта тэ?нээн чинчийбитэ. Онон былыргы сахалар олохторун-дьа?ахтарын, майгыларын-сигилилэрин, материальнай уонна духуобунай культураларын чахчы дири?ник, ымпыктаанчымпыктаан, си?илии билэрэ. Ол кини «Боотуруускай улуус сахаларын т?р?т уустара», «Омо?ой баай», «Уоруллубут таптал», «Кыыс дьыл?ата», «Кый барыы» диэн сэ?эннэригэр ырылхайдык к?ст?б?ттэрэ.

Онон Ф.Ф. Захаров былыргы сахалар тустарынан б?д?? айымньылары айар толору бэлэмнээх ки?и этэ. Ону «?йэ кирбиитигэр» суруйуута толору туо?улуур. Темата уустук кэми хабар. Манна Саха сирэ Россия кииннэммит государствотыгар холбонор кэмэ уустаан-ураннаан к?рд?р?лл?б?т.

Бу уус-уран айымньы, т??? да историческай чахчыларга оло?урдар, история?а с??с быры?ыан с?п т?бэ?эрин ирдиир с?б? суох. Уус-уран айымньыга буолбут историческай событиелары ааптар бэйэтин хара?ынан к?р?р?, бэйэтин санаатын этэрэ, бэйэтин версиятын биэрэрэ к???л дии саныыбын.

Айымньыга били??и кэм?э уопсай ылыныллыбыт к?р??лэргэ соччо с?п т?бэспэт чахчылар бааллар. Холобур, Тыгын (Дыгын), ха?аластар саха историятыгар оруолларын к?рд?р??гэ тус бэйэтин субъективнай к?р??т?гэр, ордук илин э?эр сорох улуустарыгар тар?аммыт ???йээн араас варианын ис хо?оонугар оло?уран суруйбут. Атын этнографическай быыччыктартан ыллахха, били??и уопсай ылыныллыбыт к?р??нэн нуучча кэлиэн иннинэ сахалар ?лб?т ки?ини сиргэ к?мп?тт?р?, ара?астыыллара диэн ?йд?б?л ба?ыйар. Онон рома??а нуучча ха?аактарын кытта кыргы?ыыга ?лб?т дьону сиргэ к?мп?ттэрин аа?ааччы со?уйа аа?ыан с?п. Ол эрээри бу кэнники сылларга Саха сирин археологтара французтары кытта ыыппыт археологическай ха?ыыларын т?м?гэр бэрт элбэх XIV–XVI ?йэлэрдээ?и сиргэ к?м?лл?б?т сахалар у?уохтара (ол и?игэр аттаах, кулуттаах к?м??лэр) к?ст?б?ттэрэ.

Т?м?ктээн эттэххэ Федот Захаров бу б?д?? айымньыта былыргы сахалар тустарынан элбэх сонуну биллэрэр кыахтаах.

Г.В. Попов,

филологическай наука кандидата,

СР культуратын ?т??лээх ?лэ?итэ

2006 с.

?йэ кирбиитигэр

У?уга-киэ?э биллибэт киэ? бэйэлээх хонуу куйаарга илгэлээх ардах т??эн, к??х от силигилии ??нэн, у?ун кэмнээх ?? дьыллар буоллахтарына, к??ллэр, ?рэхтэр, элгээннэр уунан туолаллар. Уйгу-быйа? буолан, ки?и-с???? элбиир, дьоллоох олох туругурар. Ол эрээри сут, кураан дьыллар м??элгэлэрэ сатыылаата?ына, онуоха эбии ымсыы, к??нтэ?ии, уулаах ?? сири былдьа?ыы, иирсээн баар буолла?ына, дьон-сэргэ оло?о огдолуйар. Му?-сор буулаан, эрэй-кы?ал?а э?ээрдэ?эр.