?йэ кирбиитигэр

Иван Галкин ха?аактара к?н? быhа хас эмэ алааhынан эккирэтэн к?рд?лэр да, кыайан сиппэтилэр. Соро?ор ааhан истэхтэринэ, тыа быыhыттан о?унан ытыалыыллар. Онон ха?аактар сыалларын ситиспэккэ т?н?нн?лэр. Галкин санаата т?стэ. Маннык буолла?ына, сахалар с?г?н бэриниэ суохтар. Кинилэри кытта сайын сэриилэhэр куhа?ан эбит. Б?т?нн?? тыа дойду. Ыаллара киэ? сиринэн ар?ам-тар?ам олороллор. Онон сирдэрин-уоттарын бэркэ билэр буолан, олох таба туттарыа суохтар.

Бала?ан ыйын эргэтигэр промысловиктар бултаары онно-манна тар?астылар. Остуруокка ха?аактар, стрелецтэр, а?ыйах ?лэhит эрэ хааллылар.

Алтынньы ый ??ннэ. К??л мууhа то?он, кыстык хаар т?стэ. Ха?аактар тыа?а тахсан, оттук мас кэрдиитигэр ?лэлээтилэр. Бэлэмнэммит маhы сахалар о?устаах сыар?анан тастылар.

* * *

Саттаар ??тээнигэр тахсан бултаабыта уонча хонно. Икки кииhи, уон ?с тии?и ?л?рб?тэ. Онон бултуйбут курдук сананар.

??тээнэ кыракый алаас хоту тумулугар баар. Муннугар кыра оhохтоох. Киэhэ бултаан кэлэн баран, оhо?ун отунну? да, кыара?ас ??тээн иhэ сылыйан бырылыы т?hэр. Аны олус сылыйан аанын сэгэтэр.

Хаар син халы?аабыт. К?н аайы атын миинэн, ытын батыhыннаран, к?нд? т??лээ?и сонордуур. Киис са?а суолун к?рд???нэ, ытын киксэрэн батыhыннарар. Ыта кииhи сонордуурга ??рэнэн эрэр. Киис ырааппат. К?с а?аарынан ыта ситэн тииккэ таhаарар. Оччо?о улахан чаачар саанан ытан т?hэрэр.

Быйыл к?h?н Бардыалаахха дьиэ, хотон, хоспох, кыбыы, дал тутуспута. ?лэлээбитин иhин Мымах баай тыhы борооскуну биэрбитэ. Онно дьоно ??рб?ттэрэ. Таах олордоххо, ол хантан кэлиэй. Таhыттан киирбит таммах да хаалбат.

Сарсыарда туран оhо?ун оттон олгуйдаах ууну сылытан аhаата. Аhыы олорон б?г?н ханан барарын толкуйдаата. Мантан ар?аа Кэ?кэмэ ?рэххэ диэри халы? сис. Илин онон-манан кыра чо?олох алаастар бааллар. Оттон со?уруу уонна хоту ?тт?гэр кэдээл быыстардаах сис тыа. Онон-манан булчуттар ??тээннэрэ баар. Сир т?h? да киэ?ин иhин, атын булчут кэлэн ааспыт суолугар т?бэhэ т?hээччи.

Ыта Баhыр?ас аттыгар сытан тугу эмэ быра?ан биэрээрэй диэн кэтэhэр. Кы?нах гына-гына к?р?р. ???ргэс у?уохтаах эт тобо?ун быра?ан биэрбитигэр, айа?ар хап гына т?hэрэн, ыстаамахтаан иhэн ыйыстан баран салбанан эрэ кэбистэ.

Аhаан баран атын ы?ыырдаан, уулатаары, ч??мпэ?э сиэтэн киллэрдэ. То?мут ойбону с?лл?гэс маhынан к???тэ анньыалаата.

Б?г?н ар?аа сискэ киирэн хаамтаран баран, сыыйа эргийэн со?уруу диэки хайыhар санаалаах. Тыа?а хаама ??рэммит ат сэдэх мастаах тэ?кэнэн и?нибэккэ сылдьар. Соро?ор тиит лабаатын аннынан ыытан, к?мн??? саккыратар.

Саттаар ы?ыыр ?рд?гэр олорон бултуурун с?б?л??р. Ыраас чэбдик салгын, сырдык тунал хаар, эдэр эрчим уонна сонор суолун кэтэhиилээх эрэлэ санааны к?т???р. Ытын т?рг??гэ быалаан сиэтэ сылдьар. Мээнэ ыытан кэбистэххэ соро?ор с?тэн хаалан эрэйдээччи. Ыта сааhа ?hэ эрэ. Эдэр ыт буолан мээнэ с??рэкэлиир. Соро?ор куоба?ы эккирэтэн тыаhы-ууhу таhаарар, ?л?h?йэн ыраатан хаалар. ?ч?гэй киисчит ыт киистэн аты??а кыhаммат буолар диэччилэр.

Тыа?а булт суола-ииhэ элбэх. ?ксэ эргэ суоллар. Ыта туох эрэ сытын ылан, сытыр?алаан ти?сирийэн, быатыттан тардыhар. Эдэр ыт, булчут хаана тардан, кутуйах да сытын ылла?ына, тиит к??д?й?н, абыр?ал аннын э?ин сытыр?алааччы.

Тии? куhугураан тахсыбытын иhиттэ. У?а диэки чугас турар намыhах со?ус тииккэ ыттыбыт эбит. Онно тиийэ охсон, Саттаар атыттан т?hэн ытын баайда. Улахан чаачар саатын ылан, иитэн, оно?оhун укта. Тии? тиит ортоку салаатын т?рд?гэр олорор. Олус анныгар тиийбэккэ кы?аан, ытан «дар» гыннарда. Тии?э табыллан т??рэхтэнэн т?стэ. Соро?ор сыыhа ытан кэбиhэн, тии?и ??hэ таhааран кэбиhээччи. Оччо?о хаста эмэ ытан, оно?оhун к?рд??н, к?н?н ыытар. Сорох тии? атын маска ыстанан эбэтэр харса суох аллара т?hэн куотара эмиэ баар буолар.

Кииhи да, тии?и да ытарыгар ытын баайар. Баайбата?ына, ыта ??hэттэн сууллубут булду айа?ар т?hэрэн эбэтэр ?рд?гэр т?hэн тириитин алдьатыа?а.

Эмиэ атын миинэн барбахтаан иhэн, киис суолун к?рд?. Атыттан т?hэн, чинчийэн к?р?н баран эмиэ миинэн, аhара барда. Иллэрээ к?н кэлэн ааспыт. Суола кырыаланан эрэр. К?н ??hэ ойон, тииттэр быыстарынан сандаарыччы тыгар. Кыhы??ы тыа иhэ ыраас, сырдык. Тугу барытын тунал хаар сабан, салгынныын ырааhырбыт. К?н тыкпыт сиригэр хаар кыырпахтара ча?ылы?наhаллар. Дьыл?ан тииттэр уhаабыт к?л?ктэрэ к?б?с-к?н? курдуктар. Бултуу сылдьар киhи со?отохсуйбат. Ата уонна ыта бааллар. Кэтэhэр кэтэhиилээх буолан, к?р?-истэ, сэргэхтик туттан иhэр.

Ытын ыытан кэбиhэргэ сананна. Сарсыардаа??ы уо?а арыый ааста быhыылаах. Оччо ырааппат ини. Ба?ар, са?а суолу сонордоон, кииhи тииккэ таhаарыа. Эбэтэр эрийэ-буруйа сылдьан тубэhэ т?h??. Киискэ ??рэтээри, икки кииhи тииккэ таhааран ?рб?т?гэр, сиикэй эт тооромоhун сиэбигэр укта сылдьарын ылан биэрбитэ.

Баhыр?ас, босхолоноот, иннин диэки с??рэн дыгыйда. Сотору тугу эрэ эккирэтэн, кэлин атахтарынан хаары хаhыйа тэбиэлээн ыhыахтаабыта к?h?ннэ. Намыhах симилэххэ киллэрэн, эккирэтэн маhы, тала?ы тыаhатта.