Tertia causa, propter quam sapientia philosophiae reducitur ad divinam, est quia non solum mentes eorum illustravit Deus ad notitiam sapientiae adquirendam, sed ab eo ipsam habuerunt et eam illis revelavit. Et Augustinus dicit Super Ioannem
, eis praestitit Deus sapientiam. Aristoteles in libro Secretorum asserit manifeste totam philosophiam fuisse a Deo datam et revelatam: et unus de maximis philosophis, scilicet Tullius in Quaestionibus Tusculanis quaerit: "Philosophia quid est nisi donum, ut ego credo, inventum Dei?" Unde et dicit, quod nec poeta grave plenumque carmen sine coelesti aliquo instinctu effundit. Et Augustinus octavo De civitate Dei docet et approbat quod Socrates pater philosophorum putavit, quod non potest homo causas rerum scire, nisi in luce divina, et per donum eius. Et quilibet potest per se experiri quod nihil primo ab homine invenitur quod sit de potestate philosophiae. Et pono de minimo exemplum: quoniam licet universalia Porphyrii sunt apud eum sufficienter explicata per logicam, metaphysicam et naturalem philosophiam sufficientissime expositam, tamen non est homo ita bene studiosus, quin oportet ut doctores habeat et per longa tempora audiat et studeat, antequam sciat totam veritatem universalium. Et nullus vix ante mortem cognoscit; quod patet propter discordiam omnium, quia aliqui ponunt ea solum in anima, aliqui extra, aliqui medio modo. Si igitur talis ignorantia est horum, multo magis per se nunquam perveniet homo ad veritatem philosophorum. Quapropter veritatem horum est necesse a principio fuisse homini revelatam. Et cum puerilis revelatio est necessaria, multo fortius in tota sapientia philosophiae, quod et a Deo est, et ille dedit et revelavit, et ideo oportet quod suae sapientiae sit conformis.Третья причина, по которой мудрость философии возводится к мудрости Божественной, та, что Бог не только просветил их [т. е. язычников] умы для приобретения мудрости, но и саму мудрость они получили от Бога, Который им ее открыл. И Августин говорит в Комментарии к Евангелию от Иоанна
, что Бог дал им [язычникам] мудрость. [Также] Аристотель в книге Тайная тайных ясно утверждает, что вся философия была дарована и открыта Богом. И один из величайших философов, Туллий, в Тускуланских беседах спрашивает: «Что есть философия, кроме как дар, который, как я полагаю, приобретен от Бога?». Потому-то он и говорит: «Без некоего вдохновения, получаемого с небес, и поэт не сможет надлежащим образом создать достойное стихотворение». И Августин в VIII книге О Граде Божием учит и одобряет мнение Сократа, отца философов, который полагал, что человек может знать причины вещей только в божественном свете и благодаря дару Божию. И любой может сам убедиться в том, что ничто, относящееся к возможностям философии, не было первоначально открыто человеком. Привожу [только один] пример о малом: хотя универсалии Порфирия [75] были разъяснены им в достаточной степени на основании логики, метафизики и прекрасно представленной естественной философии, нет, однако, толь ученого человека, который смог бы обрести полную истину об универсалиях, не имея учителей, которых он слушал бы в течение длительного времени. Да и вообще вряд ли кто-нибудь познает это до смерти: это ясно из всеобщего несогласия, поскольку некоторые считают, что универсалии находятся в душе, некоторые — что вне души, а некоторые придерживаются среднего пути [76]. И если в отношении [столь незначительных вещей] имеет место такое невежество, то куда менее вероятно, чтобы человек собственными силами дошел до истин философии. А потому необходимо, чтобы эти истины были изначально даны человеку в откровении. И поскольку откровение необходимо в столь малых вещах, то куда скорее это относится ко всей философской мудрости, которая от Бога, и именно Он дал и открыл ее [людям], а потому необходимо, чтобы философская мудрость соответствовала мудрости Божественной.Capitulum VII. Глава VII
Caeterum totius philosophiae decursus consistit in eo, ut per cognitionem suae creaturae cognoscatur Creator, cui propter reverentiam maiestatis et beneficium creationis et conservationis et futurae felicitatis serviatur in cultu honorifico et morum pulchritudine et legum utilium honestate; ut in pace et honestate vivant homines in hac vita. Philosophia enim speculativa decurrit usque ad cognitionem Creatoris per creaturas. Et moralis philosophia morum honestatem, leges iustas, et cultum Dei statuit, et persuadet de futura felicitate utiliter et magnifice secundum quod possibile est philosophiae. Haec sunt certa discurrentibus per omnes partes philosophiae principales, sicut sequentia docebunt. Cum igitur haec sint omnino necessaria christianis, et omnino consona sapientiae Dei, manifestum est quod philosophia necessaria est legi divinae et fidelibus in ea gloriantibus.