Каласы пад сярпом тваiм. Кнiга I

Алесь не адскочыў. Яму ўпершыню вось так падымалi нагайкай галаву. З хвiлiну ён i коннiк глядзелi адзiн аднаму ў вочы. Потым чорны адвярнуўся i шэнкелямi крануў каня з месца.

Праз якую хвiлiну i каня i коннiка паглынула цемра. Быццам iх нiколi i не было. Быццам змрок нарадзiў iх i змрок адразу ж забраў.

Дзецi яшчэ нейкую хвiлiну стаялi аслупянелыя i глядзелi ў цемрыва. Потым Алесь нагнуўся.

– Укусiць, – з жахам сказаў Павёлка. – Не бяры яе.

Алесь адмахнуўся i падняў змяю, трымаючы каля галавы.

Падышоў да вогнiшча. I толькi тут Кандрат здзiўлена цмокнуў языком.

Змяя была вырабам. З тых вырабаў, што майструюць людзi, якiм вельмi доўга i люта няма чаго рабiць. З доўгай цэльнай палкi, рассечаная амаль наскрозь глыбокiмi выразамi – праз кожную чвэрць дзюйма – i ўмацаваная па баках, спiне i жываце жыламi на ўсю даўжыню, яна нават пафарбаваная была. Спiна i бакi стракатыя, жывот жоўты. Сям-там бакi i разяўленая пачала былi крануты густым кармiнам.

Хлопец варухнуў рукою, i змяя начала выгiнацца, зусiм як жывая.

Падабенства было такое поўнае, што Павал грэблiва сыкнуў.

– Дай, – кiнуў Алесю Андрэй.

Яны зноў паселi вакол вогнiшча i пачалi разглядаць пачвару.

– Нават джала ёсць, – сказаў Кандрат. – I вочы. Во, поскудзь!

Андрэй круцiў змяю ў руках. Потым плюнуў i кiнуў яе ў агонь. Жылы, вiдаць, сталi карабацiцца, бо змяя зноў пачала выкручвацца i вiцца, на гэты раз сама. Драпежна ўздымала галаву i ледзь не ставала на хвост.

– Нашто ты яе? – спытаў Кандрат. – Можна было б суседскiх дзевак пужаць.

– Ды яе ў рукi ўзяць гiдка, – азваўся Павал.

– I гэта, – уголас падумаў Андрэй. – Ды яшчэ i невядома, што за чалавек. Чорны ўвесь. А конь злы, як д’ябал.

Змяя ўсё яшчэ выгiналася, ахопленая агнём.

– Не, хлопцы, – пераканана сказаў Андрэй. – З Раўбiчам нешта не тое. Можа, гэты якраз па яго душу ехаў. Нездарма на ягоны агонь кiраваўся... Тут ужо добрага не чакай, калi па начах такiя шныраць вакол па балоце i з акон вачэй не зводзяць... Прыедзе вось такi – уночы, – абдыме гаспадара, i знiкнуць абодва... Вы глядзiце, не кажыце пра гэта нiкому, а то поп эпiцiм’ямi замучыць.

Кандрат сеў на кукiшкi i пачаў разграбаць жар, а потым прысак.

– Гатова, – сказаў ён, выкочваючы на траву адну бульбiну за другой. – I плюньце вы, хлопчыкi, на гэтыя пабрахенькi. Страшна будзе да ветру ў хмызы схадзiць. Ешце во лепей.

I першы абскроб бульбiну аж да ружовай лушпайкi, разламаў, – пара так i павалiла з сопкага разлому, – i, ашчадна пасалiўшы, пачаў есцi.

Елi бульбу з тонкiмi скрылёчкамi сала. Бульба была смачная, i таму ва ўсiх аж за вушамi трашчала, так намiналi. Павал дык той, наогул, не трацiў часу, каб аскрабаць, i таму увесь рот у яго быў чорны, як у злога сабакi.

– А ты не кажы, – сказаў нарэшце Андрэй. – Пабрахенькi-пабрахенькi, а такiя вось, як гэты, балотныя паны ча-аста па начах лётаюць. Гаўрыла з Драгавiчаў манiў, думаеш?

– А я i не чуў нiчога, што ён там баяў, – сказаў Кандрат.

Дык ты скажы, Андрэйка, –· папрасiў Павал.

Андрэй кашлянуў, збiраючыся з думкамi.