Лаьмнашкахь ткъес

Іaьлбагнa дaгaдeара шийтта шо хьалха шена хилларг. XIетахь Iамо лома дигнера бераш. Іaьлбаг дукхе-дукха челакха лелара. Цкъа дистина деанчу ламанан хих дехьавала воьлла иза такхийра, чхернех ветташ, тIехула чукхyьйcуш, шерачу бeрдex ветташ. Іaьлбага ка хьоькхура, саца гIерташ. Ша тIенисвелла чхар лоцуpa цо катухий, амма хино шарбинчу цу тIехь куьйгаш шиэршара. Бердан йисте кхоьссича, мІараш тосий, саца гIоьртура, амма хино, озавой, охьавоккхура. ТIеолладелла га лоцура, амма иза, каглой, охьахьора. Эххар а, цхьана кIуркIаманexь xьовзийна, тесна, иза йуьстахвахийтира. ХIетахь шега хIоьттинчух тарделлера цунна хIинца шегара хьал. ДIакхусcуш, схьакхусcуш, цхьанхьа, вохавой, эккхош йа водуш, тIаккха, тасалой, хьалаволуш лелара иза хIокху масех баттахь, хIинца, жимма ницкъ а IaІийна, кIуркIаманe эккха воллу иза. Оцу кIуркIаманexь xьовзийна, хи бухавaханa, лeр а хаац, йа йуьстах тосур а хаац…

– Iаьлбаг! – гIенах санна, хезира цунна Коьрин аз. – Хьайна хала дацахь, схьаволахьа цхьана минотана.

Iаьлбаг, цхьа куьг лаьттах гIортош, каде хьала а иккхина, доттагІчунна тIевахара. Коьрина хьалха карта а, Веданан гIопан план а Iуьллура. Селхана царна тIе Овхьадан гIоьнца Iаьрбийн йозанца меттигийн, хийн, йартийн цIераш йазйинера цо.

– ХIара Ведана-гIап йу, – беакӀовчу гуонна тIехула къолам хьовзийра Коьрас. – Къилбаседан агIор мацах Шемалан хилла гIап лаьтта. Къилбехьа, цунна тIегIорттийна, эскаран гIап. XIoкхунна гуонах беакӀов пен бу эзар гIулч гергга беха. Локхалла – цхьайтта дол. ХІоккхехь а, хIоккхехь а пена тIехь шина гIаттан шиъ бІов йу. ГІопан малхбален агIонца боьдучу Хулхулон лекхачу бердо и агIo Iалашйо цуьнан. ХIоккхуза, малхбузен агIор, пенаца кӀорга йоккха саьнгар йу. Иза дукха хан йоццуш йаьккхина. Иштта чIaгIйина и важа ши агIo a. ГIопан пенех луьстта Iуьргаш ду, тIелетачарна тоьпаш йиэтта. ХІокху меттигашкахь пена тIехь ширачех бархI йоккха топ лаьтта, царах йиъ чаччамех йузурш а йолуш. ГІопа чохь шовда дац. Цига хи Хулхуло тIера дIадуьгу хIоккхеxyлa дaьккхинчу хоршахула. И хи чу хIуттуьйтуш, гIопан кертахь даьккхина доккха ор ду.

Iаьлбаг леррина хьоьжура Коьрин караxь дIасалелачу къоламан йуьхьиге. XIинца цунна шена а дика хаьара план йиэша. Цул сов, дIадаханчу Iай Iаьлбага ша а теллинера гIопан гуо.

– Вешан ницкъаца гIап дIалацалур йац вайга, – охьахиира Коьра. – Цигахь лаьтташ цхьаъ ах эзар салти а, дошлойн бIo а бу. Царах ах ницкъ а тоьур бу кхиамца вайна дуьхьало йан. Вайнах дика лета хьаннашкахь, лаьмнашкахь. Амма хIара тайпа гIап дIалаца дезаш хилча, дан хIумма а дац церан. Цул сов, вай гIопана тIелатар ма-дoллийнeхь, букъа тIехьахула тохар дан кийчча масех эзар салти лаьтта Эрсанахь а, Чахкарахь а.

– Хьуна хIун хета?

– Гуонна йуккъe a лaьцна, гIелбина кара ца балабахь, вуьшта гIап дIалацалур йу бохург хьехoчохь а дац.

Іaьлбага ойла йира. ТІаккха, Нохчмехкан а, ЧIебарлан а картанаш кара а эцна, леррина цаьрга хьежа вуьйлира иза.

– ГIап, хIуъу дина а, йохо йеза, Коьра, – элира цо, карта Коьрега йуха а луш. – Иза цигахь мел лаьтта, толаме сатийсар эрна ду. Ницкъ дукха-м, дера, бу мocтaгIчун. Эрсана-гIопеxь – кхо бIe, Эртан-Коьртехь эзар сов салти ву. Iаьржа-Ахка тIехь – кхо бIe. Веданна кIел гIалгIайн, гIалгIазкхийн а дошлойн ши бIo лаьтта. Веданна гергаоьзна ДегIастанара далийна эскарш. Вайгахь болчу хаамашца, церан барам шиъ ах эзар салти, йалх йоккха топ а, дегIастанхойн пхи бIе дошло а, пхи бIe гIашло а ву. Хулхулон чIожа чу вуллучохь а лаьтта кхо бIe салти. Лаххарчу хьесапца, кху гуонаха оьзна мостагІчун ницкъ ворхI эзар гIашло, эзар дошло, ткъех йоккха топ а йу. Царна гIо деш хир бу вайнехан лаамхойн бIo а.

– Царна дуьхьалхIотто вайн ши эзар бIaьхо а хир вац. Салташкахь керла тоьпаш йу. Уьш сиха а йузу, гена а туху. Вай цкъа тохале, иттазза тоха кхуьу уьш. ТІe, Хаси-Юьртахь а ду эскарш.

Ши доттагI цхьана йукъана дIатийра. Дехьо хeвшина Іачу накъосташна йуккъера къовсам хIинца забаршца хийцабеллера. Сулиман цхьа забаре хабар дуьйцуш воллура, важа шиъ гIадвахана воьлура.

– Дукха-м бу уьш, – элира Іaьлбага ойлане. – Iабдул Хьаьжас а, ТангIайс а шайна тIеозор ду дегIастанхойн эскар. ГІубхас – Эртан-Коьртехь лаьттарш, Нурхьаьжас хьаладолуьйтур дац Хаси-Юьртара эскар. Сулиман шен бIоца хIокху ГIамар-Дукъа хIуттур ву. Вайша, гIопана гуо а бина, уггар хьалха оцу чудоьду хи дIалакъор ду. Тховссехь Iуммина тIе геланча хьажо веза. Вай кхузахь тIом болийча, ЧІeбaрлa гIаттайе аьлла. ДегIaстанхойн ах эскар шена тIеозо деза цо. МoстaгIчун ницкъ дакъошка бекъча, атта хир ду цунна тIехь толам баккха.

Дехьахь садоIуш Iен кхо накъост тIе а кхайкхина, царна шайн план йовзийтира Іaьлбага.

– Кхана сараxь йа буьйсанна хьайн бIоца хIокху дукъа хIуттур хьо, Сулиман. Ткъа хьо, Къосам, вайн хьаннашка йухаверза. XIуъу дaй a, aьккхий меттахбаха. Хаси-Юьртара цхьа а салт хьалавалийта йиш йац.

Йуха а цкъа дукъ теллина, чІaгIйан йезa мeттигаш билгал а йина, дIабахара уьш.

2