Навелы

— Афіцэр сказаў мне гэтак: «Пан Фалянві, забараніце запрагаць заўтра карэту гэтых падарожных. Я не хачу, каб яны паехалі без майго дазволу. Вы зразумелі? Тады ўсё».

Вырашана было пагаварыць з афіцэрам. Граф паслаў яму сваю візітную картку, на якой пан Карэ-Лямадон дадаў сваё прозвішча і ўсе свае званні. Прусак загадаў адказаць, што ён прыме гэтых людзей пасля снедання, гэта значыць, каля гадзіны дня.

З'явіліся пані; нягледзячы на агульную трывогу, падарожнікі перакусілі. Пампушка, здавалася, захварэла і была моцна занепакоеная.

Калі дапівалі каву, па графа і фабрыканта прыйшоў дзяншчык.

Люазо таксама пайшоў з імі; паспрабавалі выцягнуць і Карнюдэ, каб надаць візіту болей урачыстасці, але той горда заявіў, што ўвогуле не жадае мець ніякіх стасункаў з немцамі, заказаў яшчэ адну бутэльку піва і зноў усеўся на аблюбаванае месца.

Мужчыны ўтрох падняліся на другі паверх і былі заведзены ў сама лепшы пакой заезнага двара, дзе іх і прыняў прускі афіцэр; захутаны ў пунсовы халат, напэўна, украдзены ў пакінутым доме якога-небудзь буржуа з не дужа развітым густам, афіцэр сядзеў у крэсле, задраўшы ногі на рашотку каміна і курачы доўгую фарфоравую люльку. Ён не ўстаў, не павітаўся, не глянуў на візіцёраў. Ён дэманстраваў найдасканалы ўзор хамства, уласцівага салдафону-пераможцу. Па якой хвіліне маўчання ён нарэшце спытаўся:

— Чаго фы хошаце?

Слова ўзяў граф:

— Мы хацелі б ехаць далей, пане.

— Не.

— Смею ў вас запытацца, якая прычына гэтай адмовы?

— По я не хашу.

— Смею вам пашаноўна заўважыць, пане, што ваш генерал даў нам дазвол на праезд да самага Дзьепа, і, мне здаецца, мы не ўчынілі нічога, што магло б выклікаць такія суровыя меры з вашага боку.

— Я не хашу, фось і фсё... Мошаце ісці.

Яны пакланіліся і выйшлі.

Рэшта дня працякла паныла. Капрыз немца быў абсалютна незразумелы; у галовы падарожным лезлі сама дзікія меркаванні. Усе сядзелі ў кухні і бясконца абмяркоўвалі сітуацыю, выказвалі сама незвычайныя здагадкі. Можа, іх хочуць пакінуць заложнікамі? Але з якой мэтай? Ці затрымаць як вязняў? Ці, найверагодней, садраць з іх вялікі выкуп? Пры гэтай думцы ўсіх апанаваў жах. Наймацней перапалохаліся сама багатыя: яны ўжо ўяўлялі, як ім дзеля ўратавання свайго жыцця давядзецца аддаць гэтаму нахабу ў мундзіры цэлыя мяхі золата. Яны ламалі галовы, прыдумваючы хоць якую-небудзь праўдападобную лухту, каб утаіць свой скарб, прыкінуцца беднымі, вельмі беднымі людзьмі. Люазо зняў з сябе гадзіннікавы ланцужок і схаваў яго ў кішэню.

Стала сутоніцца, і гэта яшчэ болей узмацняла трывогу. Запалілі лямпу, а так як да вячэры заставалася яшчэ гадзіны дзве, пані Люазо прапанавала згуляць у трыццаць адно. Гэта хоць трохі мо разважыла б іх. Прапанова была прынята. Нават Карнюдэ з ветлівасці патушыў сваю люльку і прыняў удзел у гульні.

Граф стасаваў карты, раздаў, і ў Пампушкі адразу ж выявілася трыццаць адно ачко; захопленасць гульнёй злагодзіла пострах, што не даваў спакою думкам. Але Карнюдэ заўважыў, што муж і жонка Люазо пачынаюць на пару махляваць.

Калі селі вячэраць, зноў з'явіўся пан Фалянві і хрыпата прамовіў:

— Прускі афіцэр загадаў папытацца ў мадэмуазель Элізабэт Русэ, ці не перамяніла яна свайго рашэння.

Пампушка спалатнела і знерухомела на месцы; потым кроў кінулася ёй у твар, але яе душыў такі гнеў, што яна не магла вымавіць ні слова. Нарэшце выбухнула:

— Скажыце гэтаму нягодніку, гэтай паскудзе, гэтай прускай падле, што я ніколі не дам згоды! Чуеце? Ніколі, ніколі, ніколі!

Таўстун-карчмар выйшаў. Усе абступілі Пампушку, пачалі дапытвацца, настойліва ўпрошваць раскрыць таямніцу яе размовы з афіцэрам. Спачатку яна адмаўлялася, але потым пераважыў гнеў.

— Чаго ён хоча?.. Чаго хоча?.. Ён хоча пераспаць са мною! — усклікнула яна.

Гэтыя словы нікога не збянтэжылі — настолькі ўсе былі абураныя. Карнюдэ так моцна грукнуў куфлем па стале, што ён разбіўся. Усчаўся галас — ва ўсіх выклікаў абурэнне гэты гнюсны салдафон, усе кіпелі гневам, усе з'ядналіся для супраціўлення, быццам ад кожнага з іх патрабавалася доля таго ахвяравання, якога вымагалі ад Пампушкі. Граф з агідай заявіў, што гэтыя людзі паводзяць сябе, як прымітыўныя дзікуны. Асабліва гарачае, прыязнае спачуванне выказвалі Пампушцы жанчыны. Манашкі, якія выходзілі са свайго пакоя толькі да стала, схілілі галовы і маўчалі.

Калі ўсеагульнае абурэнне трошкі аціхла, пачалі вячэраць, але размова не клеілася: кожны пра нешта думаў.

Пані рана разышліся па сваіх пакоях; мужчыны, якія засталіся папаліць, наладзілі гульню ў экартэ і запрасілі да свайго гурту пана Фалянві з намерам спрытна выведаць у яго, якімі сродкамі можна адолець упартасць афіцэра. Але карчмар думаў толькі пра карты, нічога не слухаў, нічога не адказваў, адно заўзята падахвочваў:

— Давайце ж гуляць, панове, давайце гуляць!

Яго ўвага была настолькі прыкавана да гульні, што ён забываўся нават сплёўваць, ад гэтага ў яго з грудзей часам вырываліся нейкія арганныя гукі. Яго сіпатыя лёгкія выдавалі ўсю астматычную гаму, ад урачыстых басовых нотаў да хрыплых крыкаў пеўніка, які ўпершыню спрабуе закукарэкаць.