Навелы

І тады страх забраў рэшту розуму. Ён паўтараў: «Ідзі адсюль!» — і сам круіцўся на месцы, каб знайсці куток, куды схавацца. А той знадворку не пераставаў плакаць, хадзіць вакол дома і церціся аб сцены. Ульрых кінуўся да дубовага буфета, набітага посудам і харчамі, і, прыўзняўшы яго з нялюдскай сілай, заставіў ім дзверы. Пасля, сцягнуўшы ў кучу ўсё, што засталося ад мэблі, матрацаў, сеннікоў, крэслаў, ён заклаў акно, быццам баронячыся ад аблогі.

Знадворку чуліся журботныя стогны, на якія хлопец урэшце пачаў адгукацца такімі самымі стогнамі.

Так міналі дні і ночы, а яны ўсё вылі адзін у адказ другому. Адзін увесь час круціўся вакол дома, драпаў сцяну кіпцямі так моцна, што здавалася — сцяна не вытрымае, другі ж, у доме, прыслухоўваўся да кожнага руху знадворку, скурчыўшыся, прыклаўшы вуха да сцяны, адказваючы на кожны гук страшным крыкам.

Аднаго вечара Ульрых нічога не пачуў з-за сцяны. Ён сеў, разбіты стомай, і адразу заснуў.

Прачнуўся ён, нічога не памятаючы, ні пра вошта не думаючы, быццам галава яго спустошылася падчас гэтага цяжкага сну. Ён быў галодны і таму кінуўся есці.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Зіма скончылася. Перавал Жэмі зноў адкрыўся, і сям'я Хаўзэраў рушыла ў горы, каб на лета зноў пасяліцца ў сваім гатэлі.

Дайшоўшы да вяршыні перавалу, жанчыны ўзлезлі на мула і пачалі гаварыць пра двух праваднікоў, якіх яны хутка павінны былі ўбачыць.

Іх дзівіла тое, што ніводзін з іх не спусціўся на некалькі дзён раней, калі дарога ўжо адкрылася, каб расказаць пра сваё доўгае зімаванне.

Нарэшце яны заўважылі гатэль, яшчэ ўкрыты снегам. Дзверы і акно былі зачыненыя, але над дахам віўся дымок, і Хаўзэр-бацька супакоіўся. Але наблізіўшыся да дома, ён заўважыў на парозе шкілет нейкай жывёліны, якую разадралі арлы.

Усе разгледзелі яго. «Гэта напэўна Сэм», — сказала маці. Яна паклікала: «Гэй, Гаспар!» У адказ з дома пачуўся прарэзлівы крык, хутчэй звярыны, чым чалавечы. Хаўзэр-бацька паклікаў зноў: «Гаспар!» І зноў пачуўся той самы крык.

Бацька і сыны паспрабавалі адчыніць дзверы, але яны не даліся. Тады схадзілі ў пустую стайню, прынеслі бервяно і з усяе сілы стукнулі ім у дзверы. Дрэва хруснула, падалося, дошкі разляцеліся на кавалкі. Пасля ў доме пачуўся страшэнны грукат, і яны заўважылі за перакуленым буфетам чалавека з валасамі да плячэй, з барадою да пояса, з бліскучымі вачыма, з рызманамі на целе замест вопраткі.

Яны не пазналі яго, але Луіза Хаўзэр закрычала: «Гэта Ульрых, мама!» І маці згадзілася, што гэта Ульрых, хоць у яго былі сівыя валасы.

Ён падпусціў іх бліжэй, даў дакрануцца да сябе. Але ён не адказваў на пытанні, якія яму задавалі. Прыйшлося завесці яго ў Лёэш, і там лекары засведчылі, што ён звар'яцеў.

І ніхто ніколі не даведаўся, што сталася з яго кампаньёнам.

А маладзенькая Луіза ледзь не памерла гэтым летам ад нейкай хваравітай млявасці, якую ўсе тлумачылі ўплывам горнага холаду.

Пераклад: Сяргей Шупа 

Тамтэй

8 траўня. — Які цудоўны дзень. Усю раніцу я праляжаў на траве пад вялікім платанам, які хавае ў сваёй лістоце ўвесь мой дом. Я люблю гэты край, люблю тут жыць, бо тут мае карані, глыбокія і далікатныя карані, якімі чалавек звязаны з зямлёй, дзе нарадзіліся і памерлі яго продкі, з усім тым, што тут думаюць, што тут ядуць, са звычаямі, стравамі, з мясцовымі выслоўямі, з гаворкай сялян, з пахамі зямлі, вёскі і самога паветра.

Я люблю дом, дзе я вырас. З вокнаў відаць, як уздоўж саду за дарогай цячэ Сена, зусім побач, вялікая і шырокая Сена, па якой плывуць караблі.

Вунь там злева — Руан, вялікі горад з блакітнымі дахамі, над якімі сям-там высяцца спічастыя гатычныя званіцы. Вышэй за ўсіх узнімаецца чыгунны шпіль катэдры, а вакол яго — незлічоная колькасць званіц і званічак, вялікіх і малых, і гул званоў плыве ў блакітным паветры пагодлівай раніцы. Да мяне даносіцца мяккі далёкі металічны звон, з ветрам далятаюць да мяне медныя спевы, то гучнейшыя, то слабейшыя, залежна ад ветру, які то мацнее, то слабее.

Якая пагода стаяла той раніцай!

Недзе каля адзінаццатай гадзіны па рацэ праплыла доўгая чарада суднаў — іх цягнула маленькая, як муха, баржа, якая хрыпела з напругі, выкідаючы ў неба воблакі густога дыму.

Прайшлі дзве ангельскія шхуны, чырвоныя сцягі на якіх віліся на фоне неба, а за імі плыў цудоўны бразільскі трохмачтавік, увесь белы, незвычайна чысты і бліскучы. І невядома чаму я прывітаў яго — так мне было прыемна яго бачыць.

12 траўня. — Ужо некалькі дзён у мяне лёгкая гарачка. Я адчуваю, што хворы, але гэта хутчэй не хвароба, а нейкі смутак.