ОДАМИЙЛИК СЎҚМОҚЛАРИДА

Кўнглининг уларга аслини билсанг,

Шундоқ сенга хам қилар дўстлигин.

***

Она доно бўлса,

Боласи ҳушфел булур,

Она нодон бўлса,

Авлоди бадфел булур.

***

Баъзи одамларнинг тили заҳарли,

Илонникидан ун карра кучли,

Улар заҳарлаб инсон қалбини,

Қилар юзта илон қилмаган ишни.

***

Дейдилар, -босиб тур битни оёғ остига,

Устига қўйсанг шу он чиқар бошинга,

Баъзи нусҳаларни ҳурматин қилсанг,

Дарҳол тутар ўзини сендан баландда.

***

Ёмон кўришади беш сўмлик молни,

Халқни алдаб ўн сўм сотганни.

Ёмон кўришади ниқобин тоқиб инсонни,

Иблис ишини қилиб юрганни.

***

Заҳар солмоқ эмиш касби илонниг…

Яхшиям яратиб тангри инсоннинг,

Бермади заҳарли унга тишларни.

Заҳарларди шунда бутун оламни.

***

Бир муттахам устоз ўрнини олиш ниятида,

Етмиш минг берди Ғайрат деганга,

Мен кўрдим инсонинг шунда пастлгин.

Устоз деди, – Тангридан баттарин кўргин.

***

Чўрига мансаб текса мабодо,

Ўзидан юқоридагини оёғин ўпиб,

Қўл остидагиларни доимо,

Оёк учи билан турар кўрсатиб.

***

Баъзилар билиб қилар пастлигин,

Яхшиларни тўкмоқ бўлар обруйин,

Қайдан билсин аҳмоқ ўз нодонлигин,

Пастликни тўлови кўп қимматлигин.

***

Инсоннинг пастлиги, порахўрлиги,

Аслида унинг наслида бўлғай,

Авлоди ким бўлса ҳам, бу такрорлангай.

Бу иллатдан уларни қабр тўхтатгай.

***

Али бобо, қирқ қароқчи, -қадимий эртак,

Ибн Хасан кунда ҳоким, тунда қароқчи.

Хеч қачон эскирмайдиган экан бу эртак,

Баъзи ҳоким тундан қўрқиб, кунда порачи.

***

Сохта мақтовларни душман қилади,

Дўст эса камчиликни тўлиқ очади,

Уларни топиб шунда бартараф қилса,

Ҳаёт чиройли, келажак ҳам тоза бўлади.

***

Бизнес дея, -виждон, имонни сотманг,

Мехр – оқибат, инсонни сотманг,

Пароканда қилманг қадриятларни,

Четлаб ҳам ўтманг қонун – қоидани.

***

Олийгоҳга пўл олиб бахо қўйилса,

Кимни тарбиялаяпти ўқитувчилар?

Ўзига ўхшаган порахурними?

Ёки ўз халқига душманларними.

***

Насафдан Кешга ўтказмоқ бўлдим ишимни,

Вилоят мудири хохламасди, мен кетишимни,

Бир соат суҳбат қилиб кундирдим уни,

Деди, – Унамадингиз, айтинг ўрнингизга сиз лойиғини.

Дедим, – Пора кўтариб келишади сўраб ўрнимни,

Сиз қуйинг, порасиз, ҳалққа мехр бериб ишлаб юрганни.

***

Қилиб ҳалққа вафо, ватанга садоқатни,

Пок ва халол инсонга беринг мансабни,

Мансабпарастга берсангиз олиб порани,

Харом қилурсиз атрофдаги тоза хаётни,

Бунинг гуноҳи катта, тўлови қимматли.

***

Паст инсонга қилма яхшилик,

Қадрингни оёқ остин қилади,

Бир кун келиб қилар душманлик,

Ё ғаниминг билан боғлайди дўстлик.

***

Зиёли, доно, одил бўлмасанг,

Раҳбар бўлиб нима қиласан?

Тоза оққан булоқни булғаб,

Сувга тушган ахлат каби сан.

***

Бир раҳбарча деди, – Кеча куни,

Жахилда сўкдим ходимларимни.

Аттанг! Э сени рахбар қилганни…

Катта хато қилган, сен оқибати!

Ахмоқ экан асли, сендир исботи.

***

Нега иблисчалар мансабни яхши кўради?

Чунки бойликни еғиши осон кечади,

Халқдан юқори туришга имкон беради.

Баъзи муттахамлар поралар бериб,

Туғри нотуғри ишларини йўлга солади,

Бир амалпарастни асли, шулар боқади.

***

Ўғрига мансаб текса мабодо,

Виждон ва иймонни бегона қилиб,

Давлатдан ва халқдан роса ўмариб,

Барака топай, – дея, турар тиржайиб.

***

Аслида маданият, мехр – оқибат, илм, тамаддун,

Ўрта шарқда минг йиллаб юқори бўлган,

Ўзлигидан кечиб айримлар бугун,

Европа кетидан эргашиб кетган.

***

Қанча зарар килди табиатга инсон дегани,

Яхшиям ҳайвонлар ҳам қилмас бу ишни.

Ер кутараолмасди бунча хўрликни,

Йўқ қиларди устидаги бундай ҳаётни.

***

Қизиқ бўлдику бу аслида дунё,

Ҳар қайси бойвачча пули кўпайса,

Клиника очади, мақсади битта,

Бемордан пул юлиб бойлик орттирса.

***

Ҳусусийга боради, врач олдига,

Атиги шикояти бош оғриғига,

Врач башарасини кўришга юз минг тўлайди,

Бефойда текширишга яна уч юз сарфлайди,

Асло соғлигига фойда кўрмайди.

***

Табиблар неча минг йиллар,

Халқни бепул даволаганлар,

Бугунги кунда етганда булар,

Ҳастадан юлиб бойлик йиғарлар.

***

Нодонга гапирма доно сўзингни,

У тангридан олган бу жазосини,

Кўрганмисиз доно сўзлардан,

Эшакни от каби кишнаганини.

***

Порахўрлик ҳам, асли касаллик,

Жуда тез кучли юқумли,

Виждонсизлар унга чалинар,

Ва ишонинг, у насл сурар.

***

Дейдилар, – Давр тегди чўрига,

Ур отангни гўрига.

Қолмас ўрин ориятга, инсофга,

Диёнатга, адолатга, виждонга.

Утирса ҳам адолатни кўрсига,

У мойил қолади порахўрликка,

Пулга тўймасликка, юлғичликка,

Ва тайёрлиги хар ҳил пастликка.

***

Базилар ор – номусни сотиб мансаб олади,

Мансабпараст дейдилар бундай инсонни.

Огоҳ бўлинг, улар асли сотқин бўлади,

Сотади дўстни, халкни, азиз Ватанни.

***

Ахмоққа мансаб текса мободо,

Донолар ўзини олиб қочади,

Девона тутиб баъзилар аммо,

Унга югурдоғлик қилиб қолади.

***

Китоб ўқисанг чархлайди онгни,

Ўргатади соф, бадий ўзбек тилини,

Поклайди орни, виждон – иймонни,

Билиминга қўшар яна билимни.

***

Китоб билан дўстлашган одам,

Булар бир умр маданиятли,

Халқ олдида у мъарифатли,

Суҳбат қилар жуда чиройли.

***

Болага ўқитсак ҳадисни, қобусномани,

Буюк Ибн-Синонинг тиб қонунларини,

Оила дарсликларига киритсак уларни,

Қўшардик халқ камолига яна камолни.

***

Даврага кўрсатдим қобусномани.

Бири очиб кўриб нарига сурди,

Бири олиб, яна ўқийман деди,

Қайси кимлигин билдим уларни.

***

Умр туш каби ўтиб кетганда,

Абадиятга ўтиш вақти келганда,

Билмайсан не у, не кутар унда,

Сўрардик, у ёқдан бири қайтганда.

***

Амир Олимхон, халқ рисқини қийиб,