Ордэн Прамяністых

– У мяне з савецкай уладай пачынаюць узнікаць непераадольныя супярэчнасці, – з’едлівасці ў голасе Кітаеўскага стала больш. – Яна ўсё менш любіць сабой жа абвешчаны нэп і ўсё менш дае свабоду індывіду. Мой кравец нядаўна закрыў сваю лаўку і пайшоў у кааператыў. Ведаеце чаму? Яму прынеслі паперы на выплату гадавога падатку – ён заплаціў. Праз два тыдні яму прынеслі зноў патрабаванне выплаціць падатак – у двайным памеры. Ён падсабраў грошы і заплаціў. Але праз наступныя два тыдні з яго зноў запатрабавалі гэты ж самы падатак! Тады ён закрыў сваю лаўку і пайшоў у кааператыў. А я застаўся без краўца…

– І дзеля гэтага варта было забіваць? – падаў голас Андрэй Камар, які дагэтуль сядзеў моўчкі. У галаве ў хлопца ніяк не магла ўкласціся гэткая вычварная логіка.

– Не хацеў я забіваць, але мне быў патрэбны сшытак, – прызнаўся адвакат. – З золатам эміграваць значна прасцей, чым без яго…

Руку з тэчкай ён завёў назад і, намацаўшы ручку, штурхануў дзверы:

– Бывайце!

Аднак у дзвярной пройме Кітаеўскі нечакана спыніўся. Ягоная высокая фігура маляўніча застыла ў партрэтнай позе, і вушак паслужыў рамай для гэтага партрэта.

– А-ку-рат-на і павольна дастаём правую руку з кішэні, грамадзянін, – голас, які нечакана раздаўся за спінай адваката, трымцеў ад узбуджэння. – Вельмі павольна і без дурасці. А потым падымаем абедзве рукі ўгору.

Пасля таго як хтосьці, нябачны з пакоя, выцягнуў рэвальвер з паліто Кітаеўскага, адвакату закруцілі рукі назад і штурхнулі ў бок стала. На яго месцы ў дзвярах быццам вырас чалавек у фрэнчы, які трымаў ва ўзнятай руцэ маўзер. Хвілінай раней руля менавіта гэтага маўзера ўваткнулася ў спіну адвакату і спыніла ягоны сыход.

Няспешна, перавальваючыся, супрацоўнік АДПУ зайшоў у пакой, атрымліваючы асалоду ад свайго эфектнага з’яўлення:

– Усім заставацца на сваіх месцах і падняць рукі!

Пасля гэтых слоў у памяшканне літаральна ўварваліся яшчэ некалькі ўзброеных чалавек.

«Вось і ўсё», – мільганула ў галаве ў Хлюдзінскага думка, якому закруцілі рукі за спіну і зашчоўкнулі кайданкі.

Зрэшты, што азначала гэтае «ўсё», сам ён адразу б не змог растлумачыць – было ў гэтай фразе безнадзейнае развітанне з папярэднім жыццём.

Эпілог. Травень, 2010

– Павел, вы бачылі, што нарабілі сваім артыкулам?

– А што такое? Я нешта не тое дзесьці напісаў? – Кміціч здзівіўся, бо даўнавата Аляксей Пятровіч не тэлефанаваў яму на мабільнік.

– Чытаю сённяшнюю прэсу. «У цэнтры Оршы на тэрыторыі былога езуіцкага кляштара, дзе цяпер знаходзіцца культурны цэнтр (дзіцячая бібліятэка, выстаўная зала, дом рамёстваў), невядомыя зладзілі раскопкі. Уначы яны падагналі бульдозер з бліжэйшай будоўлі і выкапалі катлаван. Зранку яму пабачылі гараджане, якія праходзілі міма. Супрацоўнікі міліцыі шукаюць зламыснікаў».

– І пры чым тут я?

– А хто напісаў пра французскія скарбы ў падзямеллях у езуітаў?!

З абодвух бакоў павісла няёмкая паўза.

– Я вас прашу, Павел, напішыце, што няма там ніякіх скарбаў даўно. Бо дурняў жа ў краіне нямерана! Палезуць зараз гэтыя «чорныя капачы» шукаць золата французскіх каралёў…

– А скарбаў там сапраўды няма? – асцярожна пацікавіўся журналіст. – Вы правяралі?

У адказ ён пачуў цяжкі ўздых:

– Павел, вы ж, здаецца, разумны чалавек. Сшытак Зана быў у нас з 1927 года. Турма была закрытай установай пад нашым кантролем, куды не было ходу пабочным асобам… Ну няўжо складана скласці два і два?

Кміціч адклаў слухаўку і зразумеў, што гэтыя «два і два» ў яго ніколі не складуцца, пакуль будуць сыходзіць ад такой крыніцы, як Аляксей Пятровіч.