Ордэн Прамяністых

Чырвоная Змена, 25 кастрычніка 1927 года

Травень, 2010

Кміціч гартаў шырокае меню ў кавярні. Ён прыйшоў на дамоўленае месца сустрэчы першым і цяпер чакаў, пакуль з’явіцца Аляксей Пятровіч. Са сцен кавярні на наведнікаў глядзелі пейзажныя рэпрадукцыі. А ў адным з куточкаў пад столлю вісеў тэлевізар, прыкоўваючы да сябе ўвагу персаналу, калі не было неабходнасці займацца гасцямі ўстановы.

Тоненькая кніжка меню мела некалькі цвёрдых кардонных старонак і густоўную вокладку са штучнай скуры. А што, у гэткіх кніг чытачоў, пэўна, больш, чым у шмат якіх падручнікаў, не кажучы ўжо пра мастацкую літаратуру!

Ён выбраў каву эспрэса і паказаў афіцыянтцы на адну з крэмавак у меню:

– Вось гэтую прынясіце, калі ласка!

Сімпатычная чарнявая дзяўчына паглядзела на яго ўважліва, азірнулася ў бок кухні і паўшэптам хуценька прагаварыла:

– Не варта, яны ў нас ужо не вельмі свежыя.

Кміціч адчуў сябе так, быццам трапіў у барадатую показку («– Біфштэкс. – Ён у нас нясвежы, не рэкамендую. – Ладна, давайце шніцаль. – Тады вазьміце лепш біфштэкс»). Ён разгублена кіўнуў сімпатычнай афіцыянтцы і сказаў:

– Тады толькі каву.

Кадэбіст прыйшоў акурат тады, калі Паўлу прынеслі каву, і замовіў сабе тое ж самае.

– Вы хацелі мяне папярэдзіць? – спытаўся журналіст, гледзячы на суразмоўцу праніклівым, як яму падавалася, позіркам.

– Пра што? – у голасе Аляксея Пятровіча гучала непадробленае здзіўленне выкладчыка, якому студэнт-двоечнік нечакана адказвае на іспыце на выдатна.

– У Някляеўскай «Гавары праўду» прайшоў ператрус. Я думаў, вы хочаце папярэдзіць, што і ў нашай рэдакцыі нешта такое можа адбыцца, – Кміціч глядзеў на здзіўлены твар кадэбіста і адчуваў, што голас ягоны ніякавее. – Няўжо не чулі?

«Гавары праўду» была арганізацыяй, створанай напярэдадні прэзідэнцкіх выбараў. Яе лідарам стаў вядомы паэт Уладзімір Някляеў – калісьці любімец улады (яшчэ з савецкіх часоў, са свайго камсамольскага юнацтва), а потым эмігрант і, урэшце, апазіцыянер. Някляеў абвясціў, што будзе вылучаць сваю кандыдатуру на прэзідэнцкія выбары. Падчас гэтага ўрачыстага абвяшчэння для журналістаў зладзілі фуршэт, на якім кармілі нават канапкамі з чырвонай ікрой – нечуваная раскоша для беларускай апазіцыі, пазбаўленай падтрымкі з боку бізнесу.

Чырвонай ікрой, відавочна, зацікавіліся не толькі журналісты, але і спецыяльна падрыхтаваныя кадры – з тых, каму па службе належала сачыць за людзьмі, незадаволенымі ўладай. І неўзабаве ў офісах кампаніі, а таксама ў кватэрах яе кіраўнікоў прайшлі ператрусы, а на некаторых пачалі крымінальныя справы.

Акурат гэтыя ператрусы і меў на ўвазе Кміціч. Але ягоны суразмоўца ці то сапраўды ні пра што такое не чуў, ці то вельмі старанна ўдаваў гэта.

– Я ж вам казаў, што цяпер не працую ў Канторы, – голасам Аляксей Пятровіч вылучыў апошняе слова. – У мяне там, вядома, засталіся знаёмыя, але службовымі справамі я цяпер не цікаўлюся. Бізнес – вось дзе цяпер мае жыццёвыя і прафесійныя інтарэсы.

– А навошта ж вы мне падказалі пра камп’ютар? Маглі ж прамаўчаць…

Кадэбіст не спяшаўся з адказам. Ён паднёс да рота невялікую пузатую філіжанку, якая доўга зберагала ў сваіх тоўстых сценках цяпло кавы, зрабіў невялікі лык і толькі пасля гэтага працягнуў размову.

– Ведаеце, Павел, вы мне сімпатычны – вашай гэтай цікаўнасцю да жыцця і любоўю да людзей. Вы яшчэ не вельмі сапсаваны цынізмам, уласцівым шмат каму ў вашай прафесіі. Гэта прыемная рыса… А вось некаторыя з маіх былых калег мне несімпатычныя, – лёгкая ўсмешка на твары Аляксея Пятровіча нечакана зрабіла яго падобным да старога ліса, які зведаў за сваё жыццё безліч махлярстваў і толькі дзякуючы ім пазбег мноства пастак. – І мне захацелася адказаць ім узаемнасцю.

Думкі ў галаве журналіста разбягаліся, пачуцці былі дваістыя. З аднаго боку, ён быў удзячны, што Аляксей Пятровіч падказаў яму на наяўнасць праграмы-шпіёна. З другога – з’явілася адчуванне, што ён, Павел Кміціч, стаўся пешкай у чыёйсьці чужой гульні. І які наступны ход зробіць рука гэтага нябачнага гульца, прадказаць немагчыма. Чагосьці такога ён асцерагаўся, калі пайшоў на кантакт з кадэбістам, але ж… Але калі і што ён зрабіў няправільна, што цяпер яго выкарыстоўваюць у чужой гульні?

– А чаму цяпер мяне запрасілі на сустрэчу? – грубавата спытаўся ён, не здолеўшы схаваць сваё расчараванне ад становішча, якога так імкнуўся, але не змог пазбегнуць.

Аляксей Пятровіч адставіў пустую філіжанку.

– Вы чулі, вядома, гэтую банальнасць, што былых разведчыкаў не бывае? Ну, безумоўна, чулі… У мяне ёсць некаторыя цікавыя архіўныя матэрыялы з 1930-х, якія маглі б прыдацца і вам – напісалі б добры артыкул, а? Сёе-тое з прыватнай перапіскі расстраляных паэтаў.

Голас кадэбіста стаў нейкім прыглушаным, быццам раздаваўся аднекуль з ягоных грудзей, не даходзячы да горла. Правай рукой ён механічна круціў на стале філіжанку з-пад кавы, яўна не заўважаючы гэтага дзеяння. Позірк быў засяроджаны на ёй, быццам у пасудзіне хавалася разгадка ўсіх асноўных сакрэтаў Сусвету.