Отчаяние (на каз.яз.)

Келесі кні екі жа келіссзге кірісті. Шалкиіз жырау артайан со Ноайлыны тп азы биі болан ойсары би толауын бастап кетті.

— Ойлай берсе — ой да кп, уайым да кп. Ойнай берсе — ой да жо, уайым да жо! — деп бастады сзін Алшынны а салаы. — Бір жайлауда іргелес, бір керуенде тіркелес ел едік, екі сана ол ертіп Ноайлыа келуіде, Ханазар хан, гп болар. йткенмен сзді басын сратан бастайын. Крі ла еміс сзге де емексиді, ке асым ханны зиратына ран оып, мазар сал- алы келген сыайы бар секілді… асым хан саан ке болса, Ноайлыа хан еді, мазарыны басындаы алтын айына да тсірмей отыранымызды кеше кзі крді, — деп ойсары би хана скермен келуіні тркіні баса-ау деген тспалды бір аартып тті де, — и, асым алдияр жігітті сырттаны еді, мадайымыза сыймады, ара жер оны да алды, — деп аз бгеліп отырып, ар жаын тапатап кетті: — ара жер жалыз асымды алды ма? лмесе айда кетті брыныны крісі. Жерді жзін жтса да бір тоймайды, ара жерді талысы. лім деген — за жолды алысы.

ойсары би таы да тотап, кенет басын ктеріп алды:

— И, ткенні кінішін айтып зегіді ртегенмен, аланын дай айтарып бермес, бар міт — алдаы заманда… Алдаы кйді болжап, жол шеккендей трлері бар, сапары о болсын, аайын!

Сзді Ханазар ордасыны тбе биі — Асопы би алды.

— Ну араай ласа, орнында алан шыршасы жапыра атып глденіп, бта шыып брленіп, иядан шан ыран с онатап тпес демеіз. Айдын шалар суалса, бла болып арырап, теіз толып жарырап, ау-аздар стіне тратап тпес демеіз. Арыма лсе лын бар, кесі лсе лы бар. асым хан аза боланмен, артында алан Ханазар, алтын тыра онан а сардай, ке таына отырды. А Орданы іргесі ыдырап, тндігін дауыл ктеріп, ел басына кн туан кезеде, сол А Орданы шаыраын латпаймын деп, Ханазар олан ата онанына міне он бес жыл! Сол он бес жылды ішінде ыдырауа айналан А Орданы іргесін айта бекітті, лауа алан шаыраын айта тіреді… Біра арлан біреу… — асыр кп. А Орданы клін ккке шырып, уы-керегесін бтарлай бліп алуа анталаан жау аз ба? згені ойып, осы бес-алты жылды ішінде Мхамед-Шайбани Ордасынан кз алартан Абдолла баадµрды зі де кпе тсына отай адалды. Бір білайыр рпаы емес, Аса Темір улеті де соан еруде. Олар тгіл мына зімен ан-жыны бір Шаай слтан да сонымен тілектес болып жр.

Абдолла оай жау емес… Бан арсы тру шін ойдаы, ырдаы аза тайпасыны бас бірлігі керек. Отыз жылдан бері шалай онып, шет жайлап кеткен Ноайлы салатары, сендерді де айтадан з йірлеріе осыландары абзал. Сйтсек ана біз ен жайлап, еркін кшкен елдігімізді сатаймыз. Бхар мен Хиуаны ла кесті лы болудан тыламыз. Басымыз да, осымыз да бір болсын, елдігіміз бен белдігімізді бір жерден ойлайы, бізге осылыдар. Сырымыз да сыайымыз да осы. олмен келсек, орытанымыз емес, жауа арсы айрат крсетер кшіміз сендерге де кз уаныш болсын деп келіп отырмыз. Он сан Орманбетті Еділ-Жайы бойында алан рпатары, ендігі сз сендерде, — деп Асопы би сзін тамамдады.

Бл баяы Ажол биді Момын деген йелінен туан Асопы, арасопы, Сарысопы, Арысопы, Ндірсопы атты бес лыны лкені. Арынны аты шулы анжыалы, Тобыты руларыны ірге атасы. Жасы сексеннен асып кетсе де, лі ат жалын зі тартып мінетін уатты арт. Оны аталы сзі мен ділетті тотамын екі жа бірдей ыыласпен тыдады.

ойсары, Асопы билер айтадан сйледі. Алуан-алуан ойлар, кесек-кесек шыр сздер айтылды. Блардан кейін кезек Тле би, рымтал, шымды билерге берілді. Олардан баса ділмар, сзуарлар ызыл тілдерімен сан рнек тоыды. Ел бірлігін тілге тиек еткен нелер шекейлі толаулар ортаа салынды. Бір мезет Ханазар А Орданы басына тнгелі тран илы-илы кезедер бар екенін баяндай келіп, Ноайлыны А Ордаа тгел осылуын талап етті.

Осылай ш кнге созылан шешендер талысынан кейін, А Орда мен Ноайлы ауымы ел арасын алыстатпайтын бітімге келді. Ноайлы елі Ханазара баынып Абдолла ханны бетін айтарып, Сыр бойындаы аза алаларын біржолата А Орда арамаына алып алу шін, осы жазды зінде он мы атты скер бермек болан тжырыма тотады.

Мндайда ру бірлігі, ел билігі р сзбен ана бітпейтіндігі ежелден белгілі. аза дстрі бойынша сз бірлігін сйек бірлігімен ныайталы деп, Ноайлы ауымы Ханазар хана ыз бермек болды. Ежелден Жаалбайлы еліні ыздары са бойлы, алма мойын, ойма ауыз, кген кз, слу келетін. сіресе, арасай байды Аторын, Абала атты ос аруы бкіл Ноайлы еліне аты шыан йгілі слу, асан крікті жандар еді.

Билер ран стап бітімге келген Ноайлы еліні бекзадалары хан кілін біржола здеріне аратуды ойлап, еліні е аяулы слуыны бірі Аторынды алыдыа йарды.

Ханазар мен Аторынны осылу тойы бгін таерте басталан. Кншыысын алы скер аптап, рейленіп алан Сарайшы бір тнде тлеп шыа келді. ыз-бозбалалар жабыр жуан ызалдатай лпыра алан. Керуен сарайлар, ала аулалары н-кйлі, ойын-клкілі думана толып, екі жаты скерлері бейбіт бсекеге шыып, р жерде сайыс, крес, ккпар, жамбы ату ойындарына кіріскен.

ырыа таяп алан Ханазарды трулі шайы шымылдыты астында а дрия кйлек, оалы бешпент киген, басында кісі бладаан, асыл тасты жаалбайлы шоша таиясы бар алыдыын кргенде, жрегі шымыр ете алды.