Отчаяние (на каз.яз.)

Осы уаианы алдында ана Абдолла ханны ол астында жрген Баба- слтан Ташкент шаарына алы олмен аттанан Ханазарды аарынан орып, енді аза ханымен одатасуа уде берген. Ханазар одан антгіс соыссыз, Ташкент улиетіне жататын Яссы, Сауран алаларын сраан.

Бл кезде азатара арсы трар блендей скері жо Бабаслтан бір амалын таппа болып: «Сл шыдадар, аыла салайын» дейді. Абдолла хана Дстем биді аттандырады: «лы мртебелі хана берген антымызда трамыз, пендешілігімізді кешсін. Дшті ыпшаты ханы арамаымыздаы улиеттен жер срайды. арсы трар бізде кш жо. Не істеуіміз керек?» деген сауал айтады.

зіні Абдолла жаында екенін блдаысы келгендей, ндижан міршісі етуді тінді. Бл кезде Чарджоу маайында, Жейхундарияны жаасында ада жрген Абдолла Бабаслтанны бл хабарын естіп, блан-талан ашуланады. Бабаслтана ндижанды бермейтінін білдіреді. Бабаслтаннан келген елші Дстем биді стап алып, оны кесі Блтірік биді Ташкентті жадайын анытауа жібереді.

Блтірік би келіп, Абдолланы: «азатара жер беруші болма» деген бйрыын жеткізгенше, азаты алы скерінен орыан Бабаслтан Ханазара Яссы, Сауран шаарлары мен сол маайдаы жерлерді соыссыз беріп, онымен оймай Абдоллаа арсы соысуа уде байласады.

Ханазар айын атасы Жлім слтан мен оны балаларына осып зіні он бес-он алты жастаы екі лын Ташкентке жібереді. Ондаы ойы — Ханазар ханны Бабаслтанмен шын одатас екенін сездіру еді. Ал айын атасы Жлім слтана Бабаслтанны таы Абдолла жаына шыып кетпеуі тапсырылады.

Рамазан айында Абдолланы соыса шыпайтынын жне Абдолламен кресуге кшіні лі де жете оймаанын білген Ханазар Еділ — Жайы бойындаы алы азатан ол жинама болып, Сарайшыа сапар шеккен.

Сйтіп Ноайлы елімен бітімге келіп, Аторын арумен бірге он мы ол алма боп кілі хош отыранда, ия шабарман суы хабар келген.

— Шабарманны айтуы бойынша, Ханазар Сарайшыа кеткен кезде елдегі жадай кілт згеріпті, — деді жырау.

Абдолла хан рамазан айы тпей Бхараа айтып келе жатып, Бабаслтанны ылыын естиді. Дл осы кезде Балыда наашы жртына келген Бабасл- танны он бес жасар ызын Абдолланы адамдары стап алып, хана келеді. Жас ыз Абдолланы анша ызытырса да, хан зін-зі стайды. Бабаслтанны ызын оырат осла бимен бірге аман-есен Ташкентке айтарады жне кесіне слемін оса айтып жібереді: «Егер Бабаслтан бізбен тату-ттті трам десе, маайына жиналан Самарант слтандарын усын, азатардан да біржолата ат йрыын кессін. Ал бны істемесе з обалы зіне!» — дейді.

бден сасан Бабаслтан Ташкентке інісі Тахир слтанды бас-кз етіп алдырады да, зі Тркістана сапар шегеді. Ондаы ойы Ханазарды скерімен бірігіп, Абдолла хана шыу еді…

Бабаслтан кеткеннен кейін, осла би Ташкентті билігі олында ал- ан Тахир слтанды азырады: «Бар пле Шах-Саид оланда, ол Самарант слтандарымен байланысты, егер сен оны ттындап, Абдолла хана жіберсе, хан кнларыды кешіп, кейін айтады», — дейді. Бл сзге сенген Тахир слтан аасы Бабаслтана кп жыл ебек сіірген, Бхар ханымен кресті бір басында жрген Шах-Саид оланды стап алып, ол-аяын байлап, осла биден беріп жібереді. Абдолла хан ас адамдарыны е бастысыны бірі оп-оай ола тскеніне уанады, сзге келмей бірден басын алдырып, Тркістандаы Бабаслтана жолдайды.

ия сзін тыдап тран Ханазарды млімсіз орыныш билеп кетті. Бабаслтана кенет кдіктене алан хан:

— Ал, азір жау скері ай жерде, — деп срады.

ия мдірмей жауап берді.

— Абдолланы негізгі скері Ташкент тбінде. Кей олы Яссы, Сайрам, Отырара беттеуде.

— Жлім отаасы Бабаслтан сарайынан айтып па еді?

— Жо. Сізді ос ханзадаыз — Хасен мен сайын да Бабаслтан осымен бірге…

Жлім слтанны ызы Айгерімнен туан бл егіз екі баласын хан те жасы круші еді. Екеуі де он беске биыл шыан, ханны зге балаларындай емес, момын, атыгездік ылытары жо.

Сол екі баласыны басына бір ауіп тнгенін Ханазар байаан сияты. Біра сыр бермей, иятан таы да мн-жайды срастырды.

— Абдолла мірді зі айда?

— Жезата.

— Ал скерін кім бастап келеді.

— Шаай слтанны баласы Туекел баадµр.

Таы Туекел! Егер кндерді кнінде Туекел з еліне арсы ол бастап шыарын білсе, Ханазар оны сонау Шаайды босатан кні баса елге жібермеген болар еді-ау. айтсе де з арамаына алып алар еді… Туекелді блай кетерін байаса, Ханазар сол тндегі аяушылыын істер ме еді? Жауын аяан — жаралы деген осы.

Енді міне, з олынан мір берген сол екеуінен анша азаты аны тгілмек! р ана ара азаты аны ма, зіні екі баласыны тадыры ыл стінде тран жо па?

Оны лаына таы да балдызы Абаланы сыл-сыл клген даусы естілді.

— Клмес хан жездем, — деді ол зілдеп. — Сізге не болан, лде Атор- ын апамны жзін кргеннен кейін, тілііз байланып алды ма?

ыз алжыы таы лаына кірмеді. Бабаслтан олындаы ос озысы мылты аузында трандай жрегі сыздап, жанын ояра жер таппай отыр. лденіп алан Ордаа ан майданнан тайсалып, Бабаслтанны Яссы, Отырар дихтарын з еркімен бергені Ханазарды кштілігіні айаы. азір бны арамаына, кесі асым ханны соы кезіндегідей, Соза, Сайрам, Сауран шаарлары тегіс кірген. Яссыны астана еткеннен бері Ханазарды абыройы тіпті арыштап кетті.