Отчаяние (на каз.яз.)

Слтанны айтанын орындап кзетші лашкарлар сыртта алды. Тек шеткі, абаы атыы мосал лашкар ана, ылышын ынабынан суырып, есік алдына барып кзетке трды. Іштегі сз сырта тегіс жетпегенмен, жан кйігінен ашына шыан кейбір ндер талмаусырап кзетшіге естіліп жатты.

Туекел йге ияты алып кіргеннен кейін, дереу сзге кіріскен.

— Ал айтшы, маан асты ойлардай ай бауырыды лтірдім, ай алыдыыды орладым?

— аза баласы деген бауырымды лтірді, аза ызы деген алыдыымды орлады! Абдолла міршіге еріп туан еліді ан-жоса етті. Сол шін мен сені лтіруге тиісті едім.

— Туан елімні анымен мені олым боялан жо. Бабаслтанды лтірсем, о да сені ата жауы! Шарабхана оиасын мыттыдар ма?

— И, ол солай… Біра Бабаслтан аза еліне Тркістан улиетін соыссыз айтарып берді ой, Абдолла оны соыспен тартып алма. Сол ма сені жаныны ашыаны? Молда, ожа басыны саинасы бар адамды «аны тасып кетіпті» деп тамырынан ан аызып емдейді. азаты аны тасып кетті дегені бе, халыны анын судай аызаны? олым анды емес дейсі, Кендірлік, Кегір бойыны ауылдарын шауып, аыры кн кріс малын Абдолла скеріне кеп бергеніде де олы анды болмады ма? Бабаслтана ерген Тркістан улиетіні аза жігіттерін Жыланшы зеніні бойында ан-жоса етіп ыраныда, екі олы бірдей з бауырларыны анына боялан жо па еді? Яссыны шапалы отырсы, сонда кімді матпасы? Баяы бір сорлы аза елі емес пе? Осыны брін Жаубасар лды баласы ия тсінгенде, Шаай слтанны асыранды лы, Туекел, сен неге тсінбейсі?

ия батырды жер-жебіріне жете айтан сздері жанына сегіз таспалы амшыны осуындай батып тран Туекел, «Шаай слтанны асыранды лы» деген сзді естігенде жрегі таы абынып кетті. Беліндегі анжарына олыны алай баранын білмей алды. йтсе де ол зін-зі стап:

— Жарайды, егер мені олым туан елімні анымен быланса, жауыны анымен жуып аартуа бармын, — деді даусы ырылдай шыып, — бны соынан ысалы. Ал сен бір емес, екі емес мені бетіме «Шаай слтанны гей баласы» деген ауыр сзді кін етіп басты. Бл ай сзі? Егер жалан айтып, жала жапса… — Туекел сзін аятамай тотады.

— Жасы, сен срады, мен айтайын. Жалан болса халы Ханазар деп атаан Аназар ханны аруаы атсын. Бл сзді сол ханны з аузынан естідім. Мені анам аты кге лайы ойсана болса, сені ананы аты ханшаа лайы Кнсана екен, — деп бастаан ия, зіні Туекел жайында білгенін тегіс айтып берді. Анасы Кнсананы гей кесі Шаайды алай лтірген жерін естігенде, Туекел анжарын суырып алып, аырып жіберді.

— Тотат! — деді ол. Туекел есік алдындаы кзетшіні тым таяу транын жаа ана аарды. — Егер енді бір сз айтар болса…

ия кілт тотады. Туекел де сол жалааш анжарын жоары ктерген алпында демін зер алып, мелшиді де алды. лден уаытта барып анжарын ынабына салды.

— Осыншама пияны білгені шін, тірі алмауа тиісті еді… йтсе де, бір жола кештім. Ал сен айтан сырды басаны аузынан естір болсам, маан кпелеме!

Туекел жедел басып барды да, «Сады» деп дауыстады. йге кзетшілерді басшысы зын бойлы, аша жзді лашкар кірді.

— Сады, — деді Туекел, — мына жігітті ауаттандыр да, астына ат беріп, ас арая барар жаына апарып сал. зінен бтен тірі жан білмесін.

— п!

Туекелді кзі кенет есік алдындаы кзетшіні алыстау барып транын шалып алды. Енді ол сыбырлап сйледі.

— Ал мынау Жарын сарбазды… бгін тнде жо ет!

— п!

— Слтан сыбыры зі жайында екенін кзетші де сезді. Іші мздап кетті. йтсе де, сыр бермеді. ас арая Сады ттынды шыарып салуа кеткен кезде, б да баса жолмен Саурана арай тартты. Садыты айтып келіп, зін лтіруін кткен жо. Ол атын анда-санда сл тынытырып, тні бойы шауып отырып, та ата Сауран тбіндегі Шаай слтана жетті. Естіген сзіні брін айтып берді. Слтан лм-мим демей, н-тнсіз тыдап шыты. ашын бар білгенін жеткізіп болып, мндайда айтылатын алысты ктіп, басын тмен ие бергенде дл жрек тсынан кеп алмас анжар адалды. ашын сл екейе берді де, етпетінен лап тсті. Жалыз рет аунауа ана мршасы жетті, кзі шарасынан шыа жаздап бір ышынды да, созылып жре берді. Шаай екейіп Жарынны кеудесіне адалан анжарын алды да, жанына жгіріп келген дйекші жігітке:

— Мынаны лімтігін шыарып тастадар! — деді. — «Біреуге ор азба, зі тсерсі» деген осы.

Сске ктеріле Шаай Абдолланы шатырына кірді. Хана крі слтанны не айтаны белгісіз. Тек аарына мінген Абдолла Туекелге жендеттерін жіберіп, стап келуге бйыранында, слтан з шатырында болмай шыты. Хан ш тн ткесін барып, Туекелді Дшті ыпша жеріне ашанын естіді.

Сйткенше кзді ара суыы да келді. Сауранды ала алмайтынына кзі жеткен Абдолла, кесі Ескендірді атты науас екенін сылтау етіп Бхара айтты.

— Халы табандылыы деген, міне, осы! — деді енді Бар жырау, — Бхар ханыны кк темір рсанан ататы скері де азантай ала трынына ештее істей алмаан! Табанды болса жоарлар да кейін шегінеді.

Халы таы шулап оя берді.

— Табанды боламыз!

— Біріміз аланша шаарымызды бермейміз!

— Жауа л боланша, лгеніміз жасы!

Шу басылан кезде бір жас жігіт:

— Сосын не болды! — деп срады, — ия, Тя батырлар айтадан Абдоллаа арсы соыса атысты ма? Бабаслтан рпатары не істеді? Жауынан келеріні кегін айтара алды ма?