Отчаяние (на каз.яз.)

рине, аза еліні басына ара тнек туан илы кезеде, кншыысынан Жоар скері, кнбатысынан — Еділ бойындаы алма нояндары, солтстігінен башрт бекзадалары, отстігінен Орта Азия хандары аза даласын борша-борша етіп бліп алса — Россия секілді лы мемлекет зіні оматы лесін, арыстан лесін, згелерден лдеашан тартып кеткен болар еді. Сйтуді азір де кезі келіп тр. Сз жо, Бірінші Петрден брыны Россия патшаларыны айсысы болса да дл осылай істер де еді. Ал, Бірінші Петр патшадан бастап Шыыс істеріндегі Россия саясаты басаша рыла бастаан. Бл тере де жне алыса ол сермеген саясат еді. Оны кп шешімдері сонау трт мхитты жааларына бірдей анат жайан зге лы мемлекеттерді саясаттарымен ат-абат келіп тйісіп жатан. Сол себептен Россия, Азияны жрегі — Орта Азия- даы рекеттерін зірге досты арым-атынас пен сауда-саттыты жндеуге жмсап, алдаы болаша уаиаларды табии шешімдерін ктуде еді.

Біра бл саясат аза елін басып алуа шыан жоар шабуылын то- татан жо. аза елі батысынан да, шыысынан да тікелей жрдем ала алмады. Тек з кшіне сенуге тура келді.

Бгенбай батыр атты толу стінде еді. Ол ауыл сыртына шыып, кп жрді. азір, міне, тбе басында отыр. Ой-иялы сан саа жгіріп, кз алдынан Жоар шабуылы басталаннан бергі талай шайастар елестеп тті, сіресе Шно-Дабо ноянмен екеуіні арасындаы айас есінен кетпеді.

… з басына біткен шынардай, мызымас берік Бгенбай атыны басын кейін брып алды. Астындаы омырауы есіктей биік кре айыр, ораыта брылды да, тяыны астындаы мды ошатай ойып, айтадан шапты.

Нардай а боз текежаумыт мінген Шно-Дабо ноян да атыны басын брып лгірген екен. О да азынатып келе жатыр…

Бгенбай мен Шно-Дабо аттары зегілесе таалып кеп аланда, олдарындаы бзаубас ара шопарларын біріне-бірі таы сілтеді. Б жолы шопарларды шойын бастары біріне бірі дл тиді, аямай ран ос батырды алып кшіне шыдай алмай ыл мойындарынан шорт сынып, екі жаа шып тсті.

Аттарыны басын айта брып, екі батыр бір-біріне арсы мтыланда, бларды олдарында енді сала лаш кк рыш алдаспандары жар-жр ойнады. зегілес келіп екеуі алдаспандарын атар сермеді. Біра ылшылдаан кк рыш анша ан саынанымен, екі батырды денелеріне дарымады. Біріні жзіне бірі тиіп, ша етіп те берді. Батырлар аттарыны басын брып алып айта шапты. Бл жолы олар а кбік атып, ара терге малынан жйріктерін бір орнында шыр кбелек ойнатып, за уаыт ылыштасты… Аырында алдаспандарыны жздері майырылып, екеуі де бл алыс-жлыстан айнып шыты. Екі батыр е алашы кездескен беттерінде-а сада тартысып, найза салысан. Садатарыны жебелері шынжыр сауыттарын бзып те алмады. Ал найзаларыны смбіл штары болат аландарына ша-ш тиіп, тез-а майы- сып, істен шыып алды.

Осындай бірін-бірі жее алмаан теке-тірес, биені екі сауымындай уаыта созылды. здері де бден лсіреп, ара терге малынды, аттары да болдыруа айналды.

Енді блар аттарынан созыла тсіп, ылшылдаан а семсерлерін жаладата бір-біріне арсы жаяу мтылды. Те кш б жолы да бірін-бірі жібермеді. арулы олдарды сыуына шыдаспай, алаандары жазылып, болат анжарлар жерге сусып тсіп, аыры блар оян-олты алыса кетті. Тобытан келетін жмса мды кешіп жріп, бірін-бірі жамбаса да алды, іштен де шалды, ктеріп ап жерге де рды. Біра бдан да ештее шыпады. Пара-пар келген алып кш бірін-біріне жедірмеген. Кн шыа алысан ос арлан сске ауан уаытта ана барып, бден дымдары рып, екеуі екі тбешік мны стіне лсірей лады. Біріне-бірі алдырмайтынын сезген ос батыр майдана айта шыпады. Орындарынан тлтіректей трегеліп, анадай жерде тран аттарына кетіп бара жатып, уделескендей екеуі де бірдей кілт тотап, арттарына арады.

— Бгенбай батыр, — деді Шно-Дабо, — жекпе-жек алысып крдік, екеумізді де арымыз таза. Ендігі жерде кімде-кім жолын табады, сол лтіреді. Абайсыз жріп, апы алма!

— Жарар. Сен де арманда кеттім деме!

Осыдан кейін екеуі аттарына мініп, бірі кншыыса, екіншісі солтстікке арай желе жортып кете баран.

Бл екеуіні арасындаы шпенділік, жас Шно-Дабоны аза жеріне е алашы шабуыла шыан кезінен басталан. Содан бері блар сан айаста бетпе-бет кездесті. Біра бірін-бірі жее алмай-а ойды. Бойа біткен алып уат пен ызалы кек аыры кеп жекпе-жекке шыарды. Біра б да ерегес бсін шешпеді.

йткенмен астасан ос батыр бес жылдан кейін айта кездесті. Арыс пен Бадам зеніні арасындаы адырлы, бйратты ойлы-ырлы ке дала ш жзді атты скеріне лы толан. Бадам зенінен бес шаырым жердегі «Орда басы» деген биікті стінде аза жасатарыны олбасшысы — а боз атты білайыр тр. Алды да, арты да, кз жеткен жерге дейін, алаандаыдай айын крінеді. Кнгей жаында ара блттай ттасан жоар скері. Бріні алдында Шно-Дабо ноянны зі. Тау етегінде есік пен трдей ара кк сйглік мінген Бгенбай. Екі кзі скеріні алдында жрген Шно-Дабода. Сске ктеріле дабыл рылды. Екі жа бірдей лап ойды.