Отчаяние (на каз.яз.)

Жиембет бар сырды бірден ты. Егезердей кзетшілерді ортасында шотыы анарлым биік ос батыр тапжылмай тр. ол-аятары кісендеулі. Сонда да ткаппар бастарын тмен иер емес. Осындай лы жорыты алдында ия пен Тя секілді халыты сйікті батырларын біржолата ртып жіберуге Туекелді де кілі дауаламаан.

Хан ишарат етті. Кзетшілер йден шыып кетті. Сонда ана Туекел:

— Егер сендерді брыннан білмесем, сздерінен Абдолланы алтын ашасыны сылдыры естіледі дер едім… — деді ос батыра ренжи арап.

— Бізді мына аылсыз бастарымызды бірден алдырып тастамааныыза рамет, тасыр хан, — деді ия батыр. Оны даусынан мысыл білінді.

— Басымыз алынбай алады деп орыпадар! — деді Туекел кекесін сзге кекесін жауап айтарып. — йтсе де, Абдоллаа неге сонша жандары аши алды. ия? Соны айтшы?

— Біз азапыз, хан ием.

— И?

— аза боланда жай азапыз. Бізге басаны жеріні млде керегі жо.

— Ал Абдоллаа ше?

— Келіп крсін. Бізді шаарларымызды аламын деп екі рет келді емес пе, одан не шыты? Оны зі де білесі. Ал бізге баса елді аласыны керегі жо. Мны жалыз біз емес, арамаыдаы барлы жрт айтады.

— Дшті ыпша еліні жорытарын мытты ба, ия батыр? Елімізді ерлігі кне жырларды брінде де айтылан. Ата-бабамызды атын естігенде, сонау Стамбул, Рум дірілдеген!

— Ол хандарды жыры, хан ием.

— Ал атаы ше?

— Ол хандарды атаы, хан ием!

— Брін бізге бергенде, зіе не алды?

— Ата мекен жерім алады! Оан оса сонау мені араша йімні жанында жайылып жрген елу ой, трт тйе, жауа шабар бір жйрігім алады! Со да жетеді маан. Ал егер жт келіп, сол кн крісімнен айрылсам, мені й ішімді еш ханны атаы аштытан алып ала алмайды. Тіпті ос мйізді Ескендір Злхарнайынны атаы да!

— Ал Тя батыр, сен не дейсі?

— Бізді брімізді тілегіміз бір. збекті де, азаты да, ырызды да. Ташкентте жаыны жо Тркістан трындарын кездестіре алмайсы. з кнін зі зер кріп жрген Бхар стасын жалыз атты Тя барып шапанда не табады?

— Тек Бхар стасын ана шабамысы? олыды ышытып жрген хан сарайын да тонайсы ой.

— Одан маан не тиеді? Хан сарайыны млкі — хандарды лесі…

Ханны жарылып кете жаздап ашулананын Жиембет жырау кріп тр. Туекелді бетінен аны ашып, отты кзі шын атады.

— Соыс бола ма, болмай ма, оны сендер емес, хан шешеді, — деді. — Тек мынаан ана жауап берідерші. Ташкентте де туысымыз бар дедідер ой жаа. Ал сол Ташкенттен аза жеріне жздеген адам неге ашады?

— Ол жата бір кедейді терісін екі рет сыпырады, ал мнда…

— Тотама, аяына дейін айт!

— Ал мнда бір жарым рет ана! — деді ия батыр, ханны бетіне тіке арап.

— мытпаспын бл сзіді, батыр, — деді Туекел ызадан тншыа, — жарайды, бл жайында таы да сйлесерміз. Тек сендер маан мынаны айтыдаршы… Ташкент жорыына бармай-а ойыдар. Сонда Бхар міршісіні лдыынан тыламыз деп бізді ктіп отыран аайын-туыстарыны мітін сатандары ба, алай боланы?..

Мндай сраты ктпеген ос батыр бірден жауап таба алмай ысылып алды.

— рине, біз олара жрдем беруге тиістіміз… — деді ия кмілжи.

— Бсе, солай шыар! Ташкентті алса, Абдолла ханны шаарларымыза шабуыл салатын аласы алмайды. Крдідер ме, бл жорыты не шін керек екенін? Ж, болды енді, батырлар… Барыдар… Тезірек Ташкент жорыына дайындалыдар.

Туекел кзетшілерді шаырып алып, екі батырды ая-олдарындаы кісендерді алуды бйырды. ия пен Тя хана лм-мим деп тіл атпай, р бастарын иіп тжім етті де, йден шыып кетті.

— «илы-илы заман болар» деген міне, осы — деді Туекел Жиембет жырауа брылып. — Брыныдай емес, хан арамаындаы адамдарына: «Жорыа бірге жрідер» деп тінетін кйге жетті…

— йтсе де, лгі екеуін дрыс босатты, хан ием.

— Ташкент жорыына олар аттанады, — кенет, оны жзі таы срланып кетті, — содан кейін жолыма бгет болып крсін! Абдолланы маан ойлаан астыын мір-баи мытпаспын. Самарантын да, Бхарын да аламын! Балы мен Хиуаа да барамын! Абдолланы рім-бтаымен бірге, табанымны астына саламын. Мойнына аран байлап Бхарды о шеті мен б шетіне сйретіп тем. Аса Темірді туы желбіреген Самарант пен Бхарда А Орданы а туын желбіретем! Бар лемге атаымды шыарам!

Екі иыын кере, орнынан алай трып кеткенін Туекел зі де сезбей алды. Кзі сл жмылып кеткен. Не айтып, не ойанын білер емес. Аузы а кбіктеніп, бір олын жоары ктеріп, тншыа сйлеп тр! лден уаытта зіне тіксіне араан жырауды кзіне кзі тсіп кетіп кілт тотады.

А Орда ханы созыла барып орнына отырды.

— Ккейкесті армандарымны аузымнан шыаны шошытан жо па сені, жырау?

Жиембет басын шайады.

— Жо. Тек бл кеселді саан дл осылай тым ерте келеді деп ойлаан жо едім.

— андай кесел?

— Хан кеселі… Тым ерте келді. Соыра-а келсе тгілетін ан да аз болар еді, хан ием…