Отчаяние (на каз.яз.)

гімені ар жаы кбір-сыбыра айналып кетті. Бл кеес біткеннен кейін, ст пісірімдей мезгіл тер-тпесте, асында ару-жараты елу жігіті бар Тайман батыр хан ауылынан кншыыс жаа арай иялап шыа берді.

білайыр йде оаша алды. Бейуата берілген мірінен бтен ешкімні хабардар еместігіне сенген хан енді таына сйеулі тран кілі домбырасын алып, бір асау кйді безілдетіп ойнай жнелді. Осыны алдында ана ашу, ыза, діс, улы секілді неше алуан сезімді басынан ткізген ханны домбыраны осыншама шырлана ауы — жрегін ртеген бар азапты мытып, бір мезет кіл обалжуын басуы еді…

Ал Бара слтан болса, білайыр айтандай, хан ордасынан жептуір зап барып, ымырт йіріле Церен-Доржи тобынан зіні сенімді екі жігітін бліп алып, кейін айтан. ас арая хан ауылыны тсындаы тере сайа келіп, атын жігітіне беріп, зі бергі жааа шыты да, кзін хан аулынан алмай етпетінен жатты да ойды.

ара шапан жамылан Нрбике тек ауыл йыа атты кеткен кезде ана, уделескен жеріне жетті. Шыдамы таусылан Бара слтан орнынан атып трды.

Баласыз йел анша слу, еріне анша ысты болмасын, ол тек жас кезінде ана жарына ымбат! Бл азаты ескі дстрі. сіресе бл зады артайанша жас иіс мар тре тымы мыты стаан. Осыны білетін жегелері «Егер хан кйеуі суып кетпесін десе, оан клге аунаса да бір перзент тап» деген аылдарын жрегіне мойнындаы тмардай сатаан ерке тоал ара мапал шапаны боза стіне алай жайыланын екеуі де тсіндегідей ана сезінді… Бие сауымындай ткен кезде, орнынан созыла трегелген Нрбике Бараа еріні Церен-Доржиды лтір деп мір бергенін айтты.

Бара атына арай жгірді. не-міне дегенше тыныш тнді ркіте оятып, жазы даланы дбірлете кншыыса арай шаба жнелді. Ашу ысаны сонша, ат дбірінен ауыл оянып, Нрбикені ылмысы ашылып алар деп ойлаан да жо.

Біра бл ылмысты білайыр онсыз да біледі. Сай жаасындаы алы талды жападан-жалыз баанадан бері аралап жрген клеке — бл білайыр хан еді. тте, дние-ай, Бараты ол тек атына мінген кезде ана кріп алды.

Сол кні ол крер тады кзімен атызып шыты. Тек таерте ана нкерлеріне е жасы кретін тоалы Нрбикені бар жасауымен Сыр бойындаы кесі ойсан байды аулына апарып салуды бйырды. Нкерлері де, Нрбике де «неге?» деп сраан жо.

Сскеден ауа, Нрбикені кші зап, жаа ктерілген саыммен араласа, ккжиекте блдыр тартып кеткен кезде ана ол йден шыты. Кетіп бара жат- ан кшті сыртынан за арап трды. лден уаытта барып, жрегіні бір нзік ылы зіліп кеткендей, инала крсінді. «Асыпа, Бара слтан, кнім туса сені з олымнан бауыздармын» деді тістене кбірлеп.

Осы мезетте кншыыс жатан йындата шапан салт аттылар крінді. Блар Тайман батырды жігіттері еді. Кп замай олар аттарын ауыл сыртындаы кермеге байлап, бері арай жрді.

Тайман батыр згелерден блініп кеп, білайыра слем берді.

— Жолы болды ма, батырым? — деді хан.

Тайман батыр тмен арады.

— Сті тспеді, хан ием.

— алайша?

— Біз Церен-Доржиды тобына жеткен кезде, Бара слтан сіз айтандай, оларды арасында жо екен. Аттылы жаумен белес арасында кездесуді ауіп кріп, ара крсетпей анды жартаса дейін еріп отырды. анды жартаса жеткен кезде олар аттарынан тсті. Кліктерін ота ойып, бастарына оржындарын жастанып, кздері йыа кетті-ау деген кезде, біз де тидік. йылы-ояу сасалатаан жігіттерін бірден сойыла жыты. Біра Церен-Доржи атына мініп лгіріп алды. Талаы тскір бден рыса йренген бе, бізді дбіріміз шыысыменен арырай кісінеп иесіне жетіп келді. Ат стідегі Церен-Доржи осал жау болмай шыты. Маына таяан екі-ш жігітімді айбалтасымен рып латты. Тн араы боп, зім оан дл кездесе алмадым. Енді олыма тсті бе деп, бес-алты жігітіммен оршай бергенімде, Бараты «Аруа! Аруа!» деген айбарлы даусы естілді. Жігіттерім тым-тыраай аша жнелді.

— зі ше?

— зім де шегінуге мжбр болдым. Баратан орыпаанмен де, тре тымы ой, арсы сойыл ктеруді жн таппадым. зге ауым алай креді, ол лі ашы жау болып шыан жо ой?

— Дрыс еткенсі: арды басын ар алар, ханны басын хан алар, арашаны тре тымына сойыл соуы лайыты емес.

— зім де солай болжадым.

білайыр бдан рі азбаламады.

— герген ліктеріді крмедім. Сойыла жыыландары айда?

— Крші ауылда.

— Жн еткенсі. Орда маайы онсыз да ара тнек.

білайыр теріс брылып, ауыл сыртындаы белеске арай жре берді. Соынан нкерлері емес, асыр алатын, хан жалыз жргенде жанына кісі жолатпайтын, кшігінен асыраан асыр андас ара ылшы, тайшадай арлан тбеті ерді.

Баса сз айтпай, зерлі шапанын иыына бос салып жалыз кетіп бара жат- ан білайырды соынан Тайман тнере арап трды да, жанына келген серіктеріне:

— аза болан жігіттерді йлеріне хабар берідер, — деп бйырды да, Бгенбай батыра арнап тігілген йге арай беттеді.