Отчаяние (на каз.яз.)

Жолымбет алматарды кл-таланын шыарып, бес жздей жауынгерін ола тсірді. Шабылан аза, ырыз ауылдарыны адамдарын босатып, мал-млкін тегіс здеріне айтарды. Ал Жоар олынан тскен баса кп олжаны «елдегі атын-балаларыны несібі» деп ала жібіне дейін алдырмай, алты айдан бері олжасыз жрген скеріне бліп берді. Оны ішінде «хан лесі» саналатын азына-млік те кеткен. Жолымбет Ордаа айтпай жатып, оны бл ылыын (рине, тскен олжаны он есе сіріп) астары Есімге жеткізді. Хана «олжамыз» деп, тек бес жз ттын жау жауынгерін ана алып келген. Брыннан да ш Есім, енді бетінен тгі шыа ашуланды. Оны стіне сол кні тнде зынданнан Тя батыр да ашып кеткенін естіген. Тексеріп келгенде Тяты ашыр- ан Жолымбетті адамдары болып шыты. бден ызаланан Есім Жолымбетті стауа бйырды. Жендеттер Тяты орнына енді Жолымбетті зін зындана апарып салды.

Сол кні тнде «Жолымбет дара асылсын» деген хан кімі жарияланан-ды. Ертеінде ара алада дар дайындалды. Жолымбет секілді ел-жрта йгілі батырды жазалап жатанда ара бара наразылы крсетіп жрер деп сескенген хан, алады оршай скер ойды. Осы аласапыран кндерді алдында ана Тркістана Жиембет жырау келген. Болайын деп жатан смдыты естіп, ол хан сарайына беттеді.

Аасы Туекел ханны досы болан ататы жырауды кргенде, Есім амалсыз клімсіреп арсы жрді.

— Армысы, жырауым! Жрісі тым асыыс екен, ел-жрты аман ба?

Жиембет жауап орнына толай жнелді.

«мірі атты Есім хан,

Блік салып бйырды,

Басын бер деп батырды,

анын ішіп анбаа,

Жанын ота салмаа.

Атадан жалыз ол емес,

Хан ие, ісі жол емес,

Жолбарыстай Жолымбет

рбандыа ол емес.

Жол тосып алып кетіпті,

алматан алма сыйыды,

аарыды басалы

алы елім жиылды.

Бастап келген зге емес,

Жиембет сынды биіді.

Малын салып алдыа

р саладан йылды.

Он екі ата Байлы

Бір тірге сыйынды».

Жырау толауыны зілді толау екенін тсінген Есім хан райынан тез айтты.

— Жарыным, е алдымен амандасайы та! — деді.

Жиембет тізе бкті.

— Бл айып бізден, арсы ба, хан ием!

— Барсы ба, Жиембет жырау? Сен келгенде имайтын иынды бар ма? Бір ауыз толауы шін идым Жолымбет батырды кнсін. Босатыдар батырды!

Есік алдында тран дйекші йден ата жнелді.

— Бір тілегімді орындады, хан ием, — деді Жиембет басын иіп. — Бізді риза еткені, бкіл халыты риза еткені!

Есім ханны да ойлааны осы еді.

Жолымбеттен айрылан Есім, енді бдірахмана жрдем беруге алы олмен зі аттанды.

Ол бл ірде бдірахман хандыы ырыз елімен одатасып, Асу, Жаркент, Ош секілді шаарларды бдірашитті зге балаларынан тартып алма боп сан мртебе жорыа шыты. Тарбаатай тауын бктерлей лаан Батур онтайшы басаран жоар олдарымен де алысты. Аырында аз уаыта болса да Жоар шапынын тотатты. Есім дкпіріне шыдай алмаан жоар скері Жетісуды жаулап алудан бас тартты. Бдан баса оны таы бір жеісі — ырыз елімен бауырласа білді. Ташкент тартысында зімен достасан ырыз манабы Ккеменге арнап Ташкентте «Ккеменні кк кмбезі» атты салтанатты мешіт салдырды. Жне Шалыш пен Трфанны ханы бдірахманмен досты, жекжатты одаын мытап бекітті. Бл досты бдірахман лгенше саталды.

— Есім жетпіске дейін мір срді, — деген Бар жырау. — рине, ол ел билеу ісінде тегеуірінді, крлі рекеттерді де кп олданды. йтпесе Жиембет жырау оны боса «мірі атты Есім хан» демесе керек-ті. Біра ол керек жерінде батырларыны да сзін тыдап отыран.

Сзіні аяында жырау:

— Саан берер таы бір аылым, — деген Абылайа. — Замана тлкі, адам ыран… Бктерде бркітті крген тлкі, етекке тсіп, жауымен ке жерде айасудан тайсалса, сол бктердегі зі тстес бір ызылт тасты ия бетіне йрыын шаншып трып алады. ыран ондай тлкіні круі керек. Ел билігі олыа тиген екен, креген бол. Аылы мен айла атар жрсін.

Абылай Бар жырауды осы сздерін жадына мытап ттты. Басына ауіп-атер туан сан атерлі кндерде де ол ара басынан грі, зі тадаан жолын жоары стады. Сол табандылы оны алыстаы армандарына да жеткізді.

Абылай азір ырытан жаа асып бара жатыр. Ол са бойлы, ат жаты, ара ср, тсі суы адам. лкен, ойлы срылт кздері кісіге араанда меннен ткендей ызарлы…

Кн ясынан жаа шыып келе жатан мезгіл… Дние жзі сонау алтын кнні нрына шомыла жайнап, гауар тастай лпырады.

Абылай блын жаалы ара мапал шапанын иыына бос жауып, а ордадан шыты. олына жез ман стаан, иыына шетін кестелеген хиуа слгісін жапан бала жігіт слтанны зіне арай жаындауын ктіп, анадай жерде н-тнсіз тр.

Абылай сонау бір ажайып табиатты оянып келе жатан бейкн крінісіне стана арап сл тотады да, ман стаан бала жігітке арап бірер аттап, тра алды. Дл сол стте Сырымбетті ойпадау етегінен атой салып шауып келе жатан екі салт атты крінді.

атар шапан ос кре, кл бетін анаттарымен сипай шан ыри стар трізді. Ауыла жаындай бере хабаршыны;

— Аттан! Аттан! Жау келіп алды! — деген дауыстары да жетті.

Кзді ашып-жмандай мезгіл ткен жо, басына орамал байлап алан салт аттыны біреуі араша ауыла арай брылды да, ал далбаай киген, тйе жн шекпенді мрттысы Абылайды жанына келіп тотады.

— Арынны бес мейрамыны бес мы скері келе жатыр, — деді жігіт ентіге, — Ботаанны ны шін Абылайды басын аламыз дейді.

— Бастап келе жатан кім?

— аз дауысты азыбекті баласы Бекболат би.

— лы биді зі айда екен?

— Кктемнен бері сырат деген. Арынны елірген тентектерін баласы Бекболат ертіп келеді.

— здері ай тста?..