Отчаяние (на каз.яз.)

— Сске ктеріле жетіп алар. йтеуір тстері суы, біреуді анын ішпей тотар емес.

Абылай сл ойланып трды да, дереу шапанын киіп, артында тран бір нкеріне бйры берді.

— р дабылды! олына ару стайтын еркек кіндік тегіс жиналсын.

Сол-а екен, орда асындаы кепкен арынмен кернелген тай азандай ос дабылды екі жігіт отаудай жмыр таяпен ос олдап ра бастады. Жаугершілік заман, жауа шабатын жігіттерді аттары белдеуде тран. Біразы жаын мада шідерлеулі жайылып жрген. Ауыл сті лезде опыр-топыр бола алды. не-міне дегенше ер азаматтар аттарына да мініп, ауыл сыртына жиналды. стіне сауыт-сайманын киіп, Абылай да а боз йден шыты. Тлегіт жігітті біреуі Абылайды ататы бдуи тлпары Жалынйрыын алдынан тарта берді.

Ал жртты бігерге салан бл оианы тарихы мынадай еді. Бдан екі жыл брын Арынны бір тармаы аракесек елінде бір лкен ас болан. ш жзді баласы тегіс шаырылан сол аса зіні тлегіттерімен Абылай да баран.

Бйге, крес, жамбы ату басталып, ас бден ызан шата, тамаша круші жамаатты аралап жрген Шаншарды еріккен уларыны бір тобы Абылайды стінен шыып алады. Абылай теге алуды тамашалап тран-ды. Сонда кп уды ішіндегі тентектеу біреуі:

— Слтанны басындаы алпаын аып тсірсе айтер еді, — дейді.

асындаылар оны желіктіріп:

— Абылайды алпаын аып тсірсе, зіні де басы кетеді, — дейді.

Сонда лгі у жан-жаына арамастан слтан тобына кимелеп келеді де, адамаан болып, амшысыны сабымен Абылайды басына киген алтын зерлі айыр алпаын шырып тсіреді.

Слтан Шаншар уыны бл ылыы жанына атты батса да сыр бермеген:

«лан асыр лкен ас, жеген то, ішкен мас деген осы екен-ау!» — деп клген де, атыны басын брып жре берген. Жерге тскен алпаа айырылып та арамаан.

Келесі, бір мы жеті жз елу екінші жылы генерал Киндерман ызылжар бекінісін салып болып, осы бекіністі бітуіне ызылжарда лкен жрмеке ашылан. Оан аракесек ішінен де біраз адамдар барады. Осы жрмекеде Абылай ткен жылы зін клкі етпек болан уларды айыбы ретінде аракесекті Жанай, Ботаан деген екі белгілі адамын статып алып алан-ды. лде слтаным деп сыйламай, тіл тигізді деді ме, лде ткен жылы уларды ылыына масайрай клген топты ішінен осылар кзіне шалынып алды ма екен, йтеуір, Абылай Жанайа онша кп ысым крсетпейді де, Ботаанды тірідей крге салады.

— Шаншар жігіттерінікі жай алжы еді ой, — деп аыл айтысы келгендерге, Абылай:

— Баынышты еліні бгін ылжаын кешірген слтан, ерте оны ылмысын ктеруге мжбр болады! — деп жауап берген.

Крге тскен Ботаан ас-су ішпей жатып алады. Бір-екі кн ткен со, Абылайды бйрыы бойынша, «енді крден шы» деп келген жігіттерге ызалы Ботаан, «Крге тскен адам тірі шыпайды» деп, зіні ішін зі есіп жіберіп, жарылып лген.

Бл хабар елге жеткен со Арына жататын уанды, Сйіндік, Бгендік, Шегендік, аракесек — Балтаожа, Шбыртпалы, аржас тегіс ата онан. скер саны ш мыдай адам.

Ат басы Абылай слтанны аулына арай брылысымен-а, бан жолай тре тымынан иянат крген баса руларды кедей топтары да осыла берген. Аыры бес мыа жуы ол Ботаанны нын жотап, алдында кім трса да быт-шыт етуге дайын долы кшке айналан. Арынны лы биі аз дауысты азыбек осы кезде жетпіс жетіге кеп, тсек тартып жатандытан, бл топты Абылайды баса да астамшылы, иянаттарын кріп зер шыдап жрген Бекболат басарып келе жатыр еді.

Бекболатты зіне ш екенін білетін Абылай, ауыл сыртына шыан со, жиналан жігіттерін жіті шолып тті. Бар боланы ш жздей ана сойыл екен. Мндай аз кшпен ашуа мініп тасыан зендей ереуілдеп келе жатан ара азаа ттеп бере алмайтынын Абылай бірден ты. Рас, Абылайды жігіттері сан айаста болан, біреуі жзге татитын, мйізі шаыратай кіле марасалар, сйтсе де слтан бос ан тгіске барысы келмеді. Кенет барлаушы жігітке брылып:

— Келе жатандарды ішінде кімдер бар екен? — деп срады.

Барлаушы кімні барын айтуа аузы бармаандай кмілжіп алды.

— Айта бер, кімдер бар?

— Айдабол Олжабай батыр да бар… Жанында бала жырау Ктеш…

Абылай басын ктеріп алды. «ділет сйгіш Олжабайды зі ереуілшілерге осылса, бл тегін аттаныс болмады». О кезде жырауды батыр болуы, батырды жырау болуы тааларлы іс емес. Арынны бір тармаы аржас руынан шыан Олжабай рі батыр, рі жырау еді. ырыа жасы келіп алса да, ай неріні басым екенін зі де білмейтін. Жиырмасынан бастап батырлыы Орта жзге йгілі бола бастаан. Олжабай атыспаан аза пен жоар арасында бірде-бір белгілі рыс тпеген шыар. Со кезде аза жерінде айтылып жрген исса, дастаннан Олжабай білмейтін біреуі де жо еді. лдеалай ол блен ауылда зіне таныс емес дастан не жыр бар дегенді естісе, анша алыс жер болса да оан атты терін аямайтын… Естіген бір сзін мытпайтын. Сондытан да болуы керек. Олжабай жырлаанда фарсы, араб, тіпті, кейде орыс тіліні де жеке сздері кездесіп отыратын. Осы Олжабай сан мртебе домбырасын ола алып, зі дастан шыаруды да ойлады. Біра бірде-бір реті келмей-а ойды. Ол домбырасын стаса боланы, дл сол стте «ел шетіне жау келіп алды!» деген жаршы айайы естілетін. Жырау домбырасын тастай беріп, енді олына найзасын алатын. Осылайша ол Абылаймен бірге сан мртебе жоарлара арсы жорыа аттанан. Жас Абылай ола тсер жолы, жоарды ш ноянын лтіріп, Олжабайды зі зер тылан…