Отчаяние (на каз.яз.)

Ал скерімізді айткен кнде де аман сатауымыз ажет. оан билері Млікті боса жіберіп отыран жо ой. Оларды ойы ап-айын: шршіттер аза жауынгерлерін ырып жатанда, срия Млік азаты болаша ханын лтіреді… сол кезде оан міршілеріне кім арсы тра алады? Баз баяы аза елін талан-тараж етіп, талап алма. рине, оан билері здеріне е олайлы жерлерді кні брын белгілеп ойандары да млім, йтпесе Арал теізі тсында оларды жасатары текке крінбесе керек-ті. Шршіт шапыншылыы оларды ойына да келер емес. Алла-таала зінен зі сатап алатындай креді. Шршіт пен оан миратыны ортасында аза олдары тр. Надир-шахты Хиуадаы лдары да ытай айдаарыны бар екенін естерінен шыаран. Бар айналдыратыны аза елі. Бізге тиіспеген, кз алартпаан бір кндері жо. ытай бодыхандары алда-жалда аза скерін рта алса, шршіттен блар аман ала ма? гізге туан кн бзауа да тумай ма? И, сйтеді. Ал, кенет олар бізбен біріккен кнде де, ытай айдаарына оан мен Хиуа да ттеп бере алмайды… Сондытан зірге…

— Бгін тнде біз кейін шегінеміз, — деді Абылай, батырлар скери кееске жиналып болан со, — артымызда уыншылара ттеп беретін болмашы алан ана алады.

й іші тына алды. Ызыдап шан масаны дыбысы ана естіледі. Батырларда н жо…

— Бнымыз ашу ой! — деді аракерей абанбай натпаан пішінмен.

— И, солай десе де болады, — деді Абылай саспай. — Біра бл аза батырларыны ажалдан орып ашуы емес. скерін сатауды амалы.

— Бан біз тсінерміз-ау, — деді анжыалы Бгенбай, — соымыздан ерген жрт не дейді?

— Дер кезінде шегінбесек, енді жиырма кннен кейін, тек сіз бен біз ана тірі алармыз. Оны зі де неайбыл, — деді Абылай, — лік жинаушылар кешегі айаста жеті жз кісі лді деген хабар келді. Алдыы кні алты жздей жігіт аза болды… Кнде осындай шыын етсек санадар, анша кнге жетеміз?..

— Абылай слтан жн айтып отыр, — деді Жнібек тархан амшысын алдына тастап, — шегіну керек. Біра ай тса барып бекінеміз? Соны аылдасайы.

Мысылшыл анай мырс етті.

— Торайа тартамыз. ытайдан ашса, ар жаында Орынбор бар.

Шршітпен бетпе-бет кеп шайасуды ана білген кейбір аза батырларыны бл оианы тереірек ойлауа релері жетпей жрген-ді. Сыла анай кп адамны ойын айтып салан. Осы отырандарды кейбіреуі Абылайды Россиямен жаындасуын жн крмейтін. Тіпті оны айыпты санайтын. Блар алай десе олай десін, Абылайды кз алдынан жаында ана болып ткен жоарларды анды айылы халі кетпейтін. тте не керек, жаа йел патша зіні империясында не болып жатанын лі а ойан жо. Соны салдарынан Абылай да шршітті сазайын тартыза алмай отыр.

— Ж, жетер! — деді ол аыры кесімін айтып, — аза еліні тадырын ккпара салатын заман емес. Ккше теізге дейін шегінеміз. Одан рі бармаймыз. Ал шегінген скерге алан боп, з жігіттерімен бір батыр алсын!

Абылайдан батырлар йарымынсыз зілді-кесілді жарлы естіп крмеген олбасшылар не дерлерін білмей, абыржып алды. Ешкімнен аыл срамай, блай бйыра сйлеуі оны ел тізгінін з олына біржола аланын аартандай еді. Мндай ылы тек лкен Орда ханына ана лайыты болатын. Батырлар осылай абыржып отыранда, Батыр Баян:

— скер соында алуа мен бармын! — деді.

Абылай орнынан трегелді.

— Онда сз осымен бітті. Жарыты а бура алай шгіп жатыр екен, енді соны крелік…

Ары шетінде жайылып жрген а бура келе жатан кісілерді кріп, бері беттеді. Абылай «бурашым, бурашым» деп еді, бір тізерлей барып, Ккше теізге арай басын бере шге бастады…

… Екі жаты негізгі кші тгіл атынаспаанмен, бгін таы ырын рыс болды. Тек ымырт жабыла, Абылайды бйрыы бойынша, азаты алы олы кейін шегінді. Беттерін Ілені тменгі саасына бран алы скерді арт жаынан орап, зіні тадаулы мы атты олымен Батыр Баян алды. Блар бос жатан жртты р жерінен от жаып, скерді шегінгенін жауа сездірмеу шін алдамшы крініс жасауа кірісті…

Негізгі ол Балаша арай он бес шаырымдай ткенде ана, жігіттер арасында ккіл шыа бастады.

— Сір, біз шегініп бара жатан тріздіміз ой.

— Тн ішінде осыншама жедел жргенімізге араанда, шегіну былай трсын, ашып бара жатпаса нетсін.

— ашса, ашып бара жатан да болармыз. Олар тым кп ой.

— Кп деп жоардан аш, ытайдан аш… бден су жрек боп летін болды ой тіпті.

— ндеме, шыраым. Біз шегінгенмен, шршітті олында алан ел ереуіл шыарып жатыр деседі…

— Оны Абылай біле ме екен? ашар, лжадаы йыр мен азатар бас ктеріпті…

— Бны саан кім айтты?

— Жртты брі айтып жр ой…

— Брі дейсі бе?.. И, солай шыар. Жрта не бетімізбен араймыз. ытайдан орып ашты дейміз бе?

— Шыраым, бізді тадырымыз азір батырларды олында. Ал батырларды тадыры Абылайды олында. Шегінсек со кісіні аылымен шегініп бара жатан болармыз.

— Шегінуге анша аыл керек? — деді, абаы атулы, бгінгі рыста жалыз аасы оа шан жас жігіт. — Абылай аылды болса жауды жеуді жолын таппай ма?.. ашу атынны да олынан келеді.

Алдыы жата келе жатан Ттіара жырау брылып кейін арады. Ай жаа туып, жер-дние сл ашыл тартан. Жігітті атыы абаынан те кйінішті екенін ты.

— Ауыл иті ортаа алса, ккжал асыр да ашып тылуа тырысады, — деді ол жігітті жбатып. — Асыпа, иттер андыздап соынан тскенде ана, ккжал асыр біртіндеп ртады…